حسین عبداله پور

دهة 2114 ش از جمله ادوار مهم و پرتلاطم تاریخ معاصر ایران محسوب میشود. این مقطع زمانی مصادف با تحولات و رویدادهای پرمخاطرهای در سطح بینالمللی و در داخل کشور بوده است. یکی از رخدادهای شایانتوجه این دوره شکلگیری قیام مسلحانة چندین اتحادیة تجزیهطلب، فرقهای و عشایری در نقاطی از کشور بوده که برای مدتی توانستند کنترل سیاسی و امنیّتی چندین استان بزرگ را بهدست گیرند، بنابراین بررسی ماهیت، اهداف و بازیگران این حرکتهای پرچالش میتواند ابعاد ناشناختة دیگری از تاریخ معاصر ایران را بهخوبی روشن سازد. بر همین مبنا، مسئله پژوهش حاضر بررسی و مطالعه اهداف و اقدامات اتحادیة صغیر خوانین جنوب به رهبری فتحاله خان حیاتداودی در سال 2111 ش است. پرسش این است که زمینهها، علل، عوامل و چرایی شکلگیری این اتحادیه چه بوده و به چه سرانجامی رسید؟ یافتهها نشان میدهد که تشکیل اتحادیه و حرکت مسلحانه آن یک طرح ملی و برنامهریزیشده توسط دولت مرکزی بوده که بهمنظور مقابله با اقدامات تجزیهطلبانة حزب توده و فرقه دموکرات آذربایجان در شمالغرب کشور اجرایی میشد. پس از سرکوب فرقة مذکور و آزادسازی مناطق اشغالی، سران اتحادیه در تعامل با دولت قوامالسلطنه و با تحقق برخی ازخواستههایشان با عقبنشینی و تحویل سلاحهای غنیمتی به ارتش، مورد عفو عمومی قرار گرفتند. این تحقیق به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای و بهرهگیری از اسناد آرشیوی - ساواک به رشته تحریر درآمده است.