علی رسولی

ولایات جنوبی ایران به واسطة رویارویی های متعدد سیاسی، اجتماعی و فرهنگی با سلطة مغولان جایگاه برجسته ای در تاریخ سده های هفتم و هشتم دارند. پژوهش حاضر با پیش فرض کلّی اهمیت دریاها در تاریخ به بررسی نقش خلیج فارس در این رویارویی ها پرداخته است. شواهد موجود نشان می دهند که خلیج فارس در طول سدة هفتم بستر فعالیت نیروهایی شد که در تلاش برای دور نگه داشتن خود از استیلای روزافزون مغول ها بودند. اتابکان فارس متعاقب شکستشان در تسلط بر مرکز ایران در دورة خوارزمشاهیان، و سپس موج سهمگین حملة مغولان، با توسعة نفوذ خود در خلیج فارس موفق به تداوم حکومت خود شدند. پس از مرگ اتابک ابوبکر و زوال اتابکان خلیج فارس پناه گاهی برای شورشیان ضدمغول گردید. سرانجام خلیج فارس بستر لازم برای ایجاد اقتدار سیاسی و اقتصادی مستقل از مغول ها فراهم کرد که در تسلط ملوک هرموز انعکاس یافت. در کل خلیج فارس به استمرار موجودیت سیاسی نیروهای محلّی که میراث دار ایران پیش از حملة مغول بودند کمک کرد.