ناصر زارع

ابوالفضل میدانی در پایان هر باب از کتاب بسیار معروف خود، «مجمع الأمثال»، مثل هایی را ذیل عنوان «المولّدون» آورده است که بسیاری از آن ها بی هیچ تغییری فقط در آثار ثعالبی به ویژه در کتاب التمثیل و المحاضره ی وی وجود دارند نه در جای دیگر و تا زمانی که به طور موثق و مستند خلاف این ثابت نشود پر پیداست که ذهن هر پژوهشگری به این سو می رود که منبع بسیاری از مثل های «مجمع الأمثال» میدانی، آثار ثعالبی خاصه کتاب «التمثیل» او بوده است. مثل های زیر که نمونه وار از این دو کتاب انتخاب شده اندکی از بسیار مثل هایی اند که شباهت کامل به همدیگر دارند: « إنما یُخدَع الصّبیانُ بالزبیب» (الثعالبی، 2003، ص141؛ المیدانی، 1955، ج 1، ص 88)، (همان، ص203؛ همان، ج 1، ص 88) «إذا ذَکرتَ الذئبَ فأعِدَّ له العصا» (همان، ص211؛ همان، ج 1، ص 88)، «کفُّ بختٍ خیرٌ مِنْ کُرّ عِلمٍ» (همان، ص40؛ همان، ج 2، ص 172) «لاتَسقطُ مِنْ کفّه خَردلةٌ» (همان، صص258، 169؛ همان، ج 2، ص 259)، «مِن نَکدِ الدّنیا منفعةُ الهلیلج ومضرّةُ اللّوزینج» (همان، ص40؛ همان، 2 :329)، «ما حیلةُ الرّیح إذا هبّتْ مِنْ داخل» (همان، صص153، 39؛ همان، ج 2، ص 329)