عبدالکریم حسین پور

زمینه: نقش حکمرانی و ساختارهای اقتصادی در کنترل و مدیریت آلودگی محیط زیست از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. اقتصاد سایه، به عنوان بخشی از فعالیت های اقتصادی غیررسمی، می تواند اثرات مستقیم و غیرمستقیمی بر کیفیت هوا، آب و خاک داشته باشد. علاوه بر این، ضعف در شاخص های حکمرانی، از جمله شفافیت، پاسخگویی، کارایی دولت و حاکمیت قانون، می تواند موجب تشدید آلودگی محیط زیست شود. این موضوع اهمیت بررسی تعامل میان اقتصاد سایه و کیفیت حکمرانی با محیط زیست در ایران را آشکار می سازد و آن را به یکی از مسائل تحقیقاتی حیاتی در حوزه توسعه پایدار و سیاست گذاری محیط زیستی تبدیل کرده است. هدف: با توجه به اهمیت فزاینده پایداری محیط زیست و اثرات بلندمدت آلودگی بر سلامت انسان و اقتصاد، شناسایی عوامل مؤثر بر آلودگی محیط زیست از اهمیت ویژه ای برخوردار است. اقتصاد سایه به عنوان بخشی از فعالیت های اقتصادی غیررسمی و شاخص های حکمرانی به عنوان معیارهایی از کیفیت مدیریت و سیاست گذاری دولت، می توانند نقش مهمی در تعیین سطح آلودگی محیط زیست ایفا کنند. بنابراین، مطالعه حاضر با هدف بررسی تأثیر اقتصاد سایه و شاخص های حکمرانی بر آلودگی محیط زیست در ایران انجام شده است تا بتواند بینش مناسبی برای تدوین سیاست های مؤثر زیست محیطی تبیین کند. روش‏شناسی: برای انجام این تحقیق، داده های سری زمانی سالانه در دوره ی 1991 تا 2023 استفاده شد و از روش ARDL بهره گرفته شد. یافته‏ها: تحلیل داده ها نشان داد که افزایش تولید ناخالص داخلی سرانه، آزادسازی تجاری و مصرف انرژی فسیلی در ایران باعث افزایش انتشار دی اکسیدکربن می شود و این اثرات در دوره های کوتاه مدت و بلندمدت معنادار هستند. در مقابل، شاخص کارایی دولت اثر منفی و غیرمعنادار و اقتصاد زیرزمینی اثر مثبت ولی غیرمعنادار بر انتشار دی اکسیدکربن داشته اند. نتایج حاصل از الگوی تصحیح خطا نشان داد که حدود 65 درصد از عدم تعادل ها در هر دوره تعدیل می شوند. علاوه بر این، آزمون های CUSUM و CUSUMQ صحت و ثبات ضرایب مدل را تأیید کردند. نتیجه‏گیری: این تحقیق به بررسی تأثیر اقتصاد سایه و شاخص های حکمرانی بر آلودگی محیط زیست در ایران می پردازد، عواملی که بسته به شرایط اقتصادی و کیفیت مدیریت کشور ممکن است تغییر کنند. نتایج این مطالعه می تواند به سیاست گذاران کمک کند تا اثرات این عوامل بر سطح