علی رسولی

منشأت مجموعه ای کشکول وار شامل نوشته ها و سروده های گوناگون میرزا محمدحسین فرزند درویش ملقّب به فاضل جم یا فاضل جمی است که در فاصلة سالهای 1256 تا 1319 هجری قمری زندگی کرده است. محتوای منثور کتاب عمدتاً شامل نامه و حکایت و محتوای منظوم آن شامل تعدادی قصیده، غزل، مثنوی، قطعه و ماده تاریخ است. بدین ترتیب محتوای منشأت فاضل بیشتر ناظر به مسائل جاری مرتبط با جایگاه فاضل به عنوان یک شخص ادیب و باسواد بوده و به قصد تاریخنگاری نوشته نشده است. بنابراین نمیتوان منشآت فاصل را اثری تاریخنگارانه به حساب آورد. با این حال منشأت خالی از نکات تاریخی نیست و جستار حاضر با هدف بررسی و بازخوانی مطالب منشأت از نطر تاریخی است و کوشش می شود نوشته های فاصل را در جستجوی اخباری از رویدادهای تاریخی زمانه بکاود. پرسش این است که فاضل تا چه اندازه رویدادها و اوضاع زمان خود را منعکس کرده و چه نگاهی به رویدادها داشته است.