لیلا رضایی

زمان در روایت یکی از مباحث مهم است که در دهه های اخیر مورد توجه روایت شناسان مختلف قرار گرفته است. از این میان، نقش مهم ژرار ژنت، منتقد ساختارگرای فرانسوی، در تکوین نظریه ی زمان روایت به عنوان یکی از مؤلفه های مهم در پیش برد روایت داستانی، بسیار قابل توجه است. ژنت نظریه ی خود را در باب زمان روایت در سه محور مطرح کرده است: نظم ، تداوم و بسامد. حضور زمان در روایت، با حضور آن در زندگی عادی متفاوت است. زمان روایت ابعاد گسترده ای دارد و می تواند در مسیری متفاوت از زمان واقعی جریان یابد، کندی و شتاب آن نیز با کندی و شتاب روایت در دنیای واقعی متفاوت است. از این رو شتاب یا کندی، نظم یا بی نظمی در هر روایت، ارتباطی تنگاتنگ با فضا و مفهوم داستان دارد . در هر داستان بررسی زمان روایت و جلوه ها و ابعاد گوناکون آن می تواند به فهم بیشتری از داستان و فضا و درونمایه های آن کمک کند. در این پژوهش، چگونگی کاربرد زمان روایت با بهره گیری از آرای ژرار ژنت در دو مجموعه داستان کوتاه دفاع مقدس به نام های «مرد یخی» از شیرین اسحاقی و «لبخند پشت پنجره» از حسین عباس زاده مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت . نتیجه ی این پژوهش نشان می دهد که شیرین اسحاقی از تکنیک های زمان پریشی بیشتری نسبت به نویسنده ی دیگر در داستان هایش بهره برده است. در زمینه ی تداوم زمان روایت، هر دو نویسنده از انواع شتاب ثابت، مثبت و منفی در داستان های خود استفاده کرده اند اما با توجه به نتایج کلی آشکار شد که مجموعه داستان مرد یخی دارای شتاب ثابت و مجموعه داستان لبخند پشت پنجره دارای شتاب مثبت می باشد. انواع بسامد نیز در داستان های دو نویسنده به چشم می خورد به جز بسامد مکرر که در داستان های حسین عباس زاده کاربرد ندارد، ولی در نهایت وجه غالب در هر دو داستان با بسامد مفرد است.