محمد منصوری مقدم

خلیج فارس و نواحی پس کرانه ای آن در طول تاریخ، نقش عمده ای در تحولات فرهنگی و تمدنی منطقه و جهان ایفا نموده اند. موقعیت ویژه جغرافیایی خلیج فارس موجب شده است تا این منطقه به یکی از مراکز مهم مبادلات اقتصادی و مراودات اجتماعی بین نواحی شرق آفریقا، حوزه اقیانوس هند و جنوب شرق آسیا تبدیل شده و همواره در مسأله رقابت بین قدرت های بزرگ منطقه ای و جهان دارای جایگاه ویژه ای باشد. حضور مستمر و کشمکش برانگیز قدرت های خارجی در خلیج فارس یکی از نمودهای بارز اهمیت آن در مناسبات بین المللی است. پاکستان به عنوان کشوری مسلمان، بازیگری موثر و مهم در سطوح منطقه ای و بین المللی است. برخورداری از پتانسیل بالای جمعیتی در کنار بافت متراکمی از هویت های رنگارنگ، این کشور را با دوگانه های متعارض و دشوار مواجه ساخته است. ارتش قدرتمند پاکستان و توان اتمی این کشور می تواند ضمن تامین امنیت داخلی بر صلح و ثبات منطقه ای موثر باشد، در حالی که فرهنگ کشمکش و ناتوانی در پیشبرد نگرش های منطق محور که بیشتر ریشه تاریخی و استعماری دارد، سبب شده است عناصر امنیت بخش این کشور ریسک پذیر شوند. مسأله اصلی پیش روی این پژوهش، این است که کشورهای منطقه خلیج فارس (بویژه دولت های ایران و عربستان سعودی)، چه مواضع و سیاست هایی در قبال تحولات سیاسی پاکستان و سیاست های راهبردی آن کشور طی دوره زمانی 1947 تا 1990م. اتخاذ کرده اند. یافته اصلی پژوهش حاضر که با روش توصیفی – تحلیلی به نگارش درآمده این است که دولت پاکستان طی دوره قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران، با هر دو دولت ایران و عربستان سعودی روابط خاص و دوستانه ای داشته است.