سیدناصر جابری

فاضل جمی نویسنده و شاعری متعلق به شهر جنوبی جم در استان بوشهر بوده که در اواخر دورۀ قاجار (1319–1256 قمری) می زیسته است. مردمان شهر جم، قلم او را دوست می دارند و به وجودش افتخار می کنند. شاید روحیۀ طنز و طربی که در برخی از نامه هایش دیده می شود، یکی از از دلایل محبوبیت او نزد مردم باشد. بر این اساس در این مقاله فرض بر این بوده است که منشآت فاضل حاوی نامه هایی با مضمون طنز است. سؤالات تحقیق این بوده که او برای خلق طنز از کدام روش ها بهره برده و چه اهدافی داشته است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که فاضل از روش ها و تکنیک هایی بهره برده که فهرست وار از این قرار است: سجع و بازی های زبانی، حکایت هزل آمیز، تضاد و تناقض امور، تمثیل طنزآمیز، کنایات طنزآمیز و تعریض، مثل های طنزآمیز، تضاد، ایجاد مناظره و گفتگوی طنزآمیز، کاربرد ضرب المثل طنزآمیز، تشبیهات طنزآمیز، توصیف اغراق آمیز. در بارۀ هدف طنز، بررسی این حکایت ها نشان می دهد که فاضل جمی این اهداف را برای طنزهای خود در نظر گرفته است: طرح دیدگاه های متفاوت دربارۀ إذن ازدواجِ دختر، تلطیف گفتگو پیرامون ازدواج، فریبکاری زنان، نکوهش جنس زن، کمک به فرد فقیر، تلطیف جو برای کمک به مالکیتِ پیرزنی، تابوزدایی از رویداد جنسی و نجات فردی کولی، بیان طنزآمیزِ استیصالِ سید، نقد حقارت و قدرت دوستی ناظم الطلاب.