مجتبی اشرف

چکیده در اواخر سلطنت قاجار که اوضاع ایران تحت تأثیر شرایط نابسامان داخلی و ناکامی دولتهای مشروطه در برقراری نظم و امنیت از یکسو و آشفتگی ناشی از تحوالت جهانی و جنگ جهانی اول از سوی دیگر بود، پلیس جنوب به فرماندهی ژنرال سر پرسی سایکس انگلیسی و به بهانه برقراری نظم در جنوب ایران پیریزی شد. در بحبوحه ی جنگ اول جهانی بدبینی ایرانیان نسبت به روس و انگلیس بهشدت افزایش یافت و حضور آلمانها به ویژه در جنوب باعث واکنشهای ایرانیان ازجمله قشقاییها و بختیاریها و نیز مردم شهرهای کازرون، بوشهر، اهرم و نیریز نسبت به متفقین شد. این شرایط و عوامل دیگر نقش پلیس جنوب را برای انگلیسیها بسیار پررنگ کرد. یکی از شهرهای که در این مدت عرصه جوالن و تاخت تاز نیروهای پلیس جنوب قرار گرفت نیریز بود که ایالت خمسه و بخصوص ایل عرب که در این ناحیه ساکن بودند با این نیروی خارجی درگیریهای داشتند؛ در حالیکه ریاست ایالت خمسه بر عهده قوام الملک قرار داشت که به جانب داری از انگلیسیها شهره بود اما افراد ایالت خمسه و بهویژه ایل عرب ضد انگلیس بودند. ا ینک این پرسش مطرح میشود که دلیل مخالفت ایالت خمسه و بخصوص ایل عرب برخالف ایلخان خود با نیروی تحت اختیار انگلیسیها چه بود؟ فرضیه محوری این پژوهش حکایت از این دارد که علت مخالفت ایل عرب با پلیس جنوب یکی هویت ایرانی شکلگرفته در این ایل با توجه به سکونت آنها در مهد تمدن ایرانی یعنی فارس بود ه و دیگری تحمیلی و ساختگی بودن کنفدراسیون ایالت خمسه و نافرمانی این ایل از ایلخان تحمیلی خود یعنی قوام بود است. یافتههای پژوهش این فرضیه را تائید م یکنند. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی با تکیهبر منابع کتابخانهای و استفاده از اسناد موجود در مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت خارجه است.