علی خضری

با تلاقی ادبیات و محیط زیست در اواخر قرن بیستم میلادی، نحوه بازتاب محیط زیست در آثار ادبی در قالب زیست بوم پدیدار گشت، تا آنجا که بارزترین مسئله حوزه های اجتماع، سیاست و ادبیات، مسئله محیط زیست شد. ادیبان معاصر نیز اقبال دگرگونه ای به بازتاب این مسأله داشته و هر کدام از دیدگاه و نگاه نافذ خویش به این قضیّه نگریسته و به بیان دغدغه های خود در این راستا همّت گماشته اند. نگاه خاص حیدر محمود شاعر معاصر اردنی به محیط زیست، شعر او را آئینه تمام نمای طبیعت و محیط زیست قرار داده است. حیدر محمود در اندیشه و تخیّل، محتوا و سبک از طبیعت و عناصر آن الهام فراوان گرفته است. کنکاش پیش رو با توجه به اهمیت ویژه محیط زیست در عصر معاصر، با رویکردی توصیفی تحلیلی به بازخوانی و واکاوی مجموعه شعری حیدر محمود «الأعمال الشعریة» می پردازد تا بازتاب طبیعت و عناصر آن را در اشعار شاعر رصد نماید. نتایج حاصل از این پژوهش، حاکی از آن است که تجربه زیستی و فرهنگی حیدر محمود تأثیر عمده ای بر شکل گیری گفتمان شعری او و تعامل فضای عاطفی و شناختی شعرش دارد. حیدر محمود هماهنگ با دگرگونی ها و دغدغه های بشری معاصر اهتمام گسترده ای به طبیعت داشته و طبیعت با عناصر اصلی خود و در ارتباطی پایاپای با تخیّلات و اندیشه های شعری وی شکل گرفته است. افزون بر این، شاعر با برقرار ساختن رابطه استوار و اساسی میان طبیعت و انسان، نگرش ادبی خاص را به صورت برخی از آشنایی زدایی ها در پیوند با طبیعت نمایان ساخته است.