حمیدرضا نوریزدان

زمینه: برهمکنش ژنوتیپ - محیط عاملی است که موجب تفاوت پاسخ های ژنوتیپی به شرایط محیطی مختلف می شود و از این رو پیش بینی عملکرد و اختصاص ژنوتیپ ها به محیط های ویژه را مختل می کند. اهمیت برهمکنش ژنوتیپ و محیط تا آن جا می باشد که هر سال وقت و هزینه بسیاری صرف برآورد آن از طریق انجام آزمایشات ناحیه ای عملکرد می گردد. بنابراین تفسیر مناسب از این اثر علاوه بر اخذ نتیجه مناسب از آزمایشات انجام شده از تلف شدن سرمایه ملی جلوگیری می کند، چون نتیجه چندین سال کار اصلاحی انجام شده بر روی گیاهان زراعی در این مرحله مورد بررسی قرار می گیرد. هدف: هدف این پژوهش عبارت است از: ارزیابی و مقایسه روش های مختلف تجزیه پایداری عملکرد دانه و انتخاب ژنوتیپ های دارای بالاترین پایداری و بیشترین عملکرد دانه. روش‏شناسی: در این آزمایش تعداد 15 لاین پیشرفته گندم دوروم به همراه رقم شاهد دهدشت (جمعاً 16) لاین و رقم در یک مکان (گچساران) و پنج سال بررسی شدند. اثر رقم و سال، به ترتیب به عنوان فاکتور ثابت و تصادفی در نظر گرفته شدند. عملیات آماده سازی زمین که شامل شخم و دیسک در پاییز در تمام سال ها انجام و عملیات کاشت در اواسط آذر صورت گرفت. در مرحله برداشت عملکرد هر رقم در هر محیط اندازه گیری شد و سپس داده های حاصل مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل داده های حاصل از نرم افزارهای آماری GENSTAT و SAS استفاده گردید. یافته‏ها: نتایج این پژوهش نشان داد که ژنوتیپ های شماره 4، 5، 6، 9، 11 و 15 در روش های تک متغیره براساس تجزیه واریانس و ژنوتیپ های شماره 2، 3، 5، 6 و 11 هم در روش های تک متغیره براساس رگرسیون، به عنوان ژنوتیپ های پایدار انتخاب شدند. در روش های ناپارامتری، ژنوتیپ های شماره 5، 6، 8 و 9 به عنوان ژنوتیپ های پایدار انتخاب شدند. در روش های چندمتغیرۀ اَمی و رگرسیون مکانی ، ژنوتیپ های 4، 5، 6، 8 و 9 به عنوان ژنوتیپ های پایدار انتخاب شدند. در مجموع سایر روش ها و با توجه به نتایج، ژنوتیپ های 4، 5، 6 و 9 به عنوان پایدارترین ژنوتیپ ها در این پژوهش انتخاب شدند. نتیجه‏گیری: استفاده از روش های پارامتری و غیرپارامتری پایداری عملکرد در تحقیقات آینده، صرفاً به عنوان مکمل روش های چند متغیره به کار گرفته شود. در صورت استفاده از این روش ها سعی گردد از روش های شاخص برتری، شاخص مطلوبیت و ضریب رگرسیو