حمیدرضا نوریزدان

زمینه: گندم به عنوان یکی از مهم ترین محصولات زراعی برای انسان در زمینه ی عملکرد، کیفیت و خصوصیات ظاهری، در طول دهه های اخیر پیشرفت های قابل ملاحظه ای را تجربه کرده است. با توجه به افزایش روزافزون جمعیت و نیاز به افزایش تولید گندم استفاده از منابع ژنتیکی جهت ایجاد ژنوتیپ ها متحمّل به تنشهای محیطی از جمله شوری ضروری به نظر می رسد. شوری از جمله تنش هایی است که موجب کاهش بهره وری در تولید محصولات کشاورزی از جمله گندم می شود. هدف: آگاهی از تنوع ژنتیکی و مدیریت منابع ژنتیکی از اجزاء مهم پروژه های به نژادی می باشد، از اینرو این تحقیق با هدف ارزیابی تنوع در برخی از ژنوتیپ های گندم نان و دوروم تحت تنش شوری بر اساس صفات مورفوفیزیولوژیک انجام شد. روش‏شناسی: این آزمایش بصورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی بر روی 14 ژنوتیپ و 6 لاین متفاوت گندم با اعمال سه سطح شوری (آبیاری با آب معمولی و آبیاری با سطوح شوری40 و 80 میلی مولار) با سه تکرار در گلخانه دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی خلیج فارس انجام گردید. صفات مورفولوژیک شامل ارتفاع بوته، طول برگ پرچم، عرض برگ پرچم، طول پدانکل، تعداد برگ در بوته، طول سنبله ساقه اصلی با ریشک، طول ریشک، تعداد سنبلچه بارور در سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن سنبله، وزن دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد دانه در تک بوته و صفات فیتوشیمیایی میزان کلروفیلa، b، کل و میزان پرولین اندازه گیری شدند. یافته‏ها: نتایج حاکی از آن بود که در مجموع با افزایش شوری ، عملکرد و اجزا عملکرد ژنوتیپ ها تغییر محسوسی نداشتند ولی صفاتی مانند ارتفاع بوته، طول و عرض برگ پرچم، تعداد برگ، طول پدانکل، طول سنبله با ریشک، طول ریشک و کلروفیل کل کاهش و پرولین افزایش یافت. مقایسه میانگین ژنوتیپ ها مختلف گندم در مورد عملکرد دانه در تک بوته نشان داد که لاین 123، رقم کریم و لاین 117 به ترتیب با مقادیر 87/1، 76/1 و 73/1 گرم، بیشترین عملکرد دانه در تک بوته را به خود اختصاص دادند. همبستگی عملکرد دانه در تک بوته با کلروفیل a (**54/0r=)، تعداد دانه در سنبله (**47/0r=)، کلروفیل کل (**44/0r=)، کلروفیل b (**41/0r=)، وزن هزار دانه (**39/0r=)، عرض برگ پرچم (*36/0r=) و پرولین (*30/0r=) معنی دار و مثبت بود. طبق نتایج بدست آمده از تجزیه رگرسیون گام به گام ، در شرایط شوری شش صفت کلروفیل