حمیدرضا نوریزدان

گندم با اهمیت ترین غلّه و مهم ترین گیاه زراعی دنیا است که غذای اصلی بخش عمده ای از جمعیت رو به افزایش جهان را تأمین می کند. کمبود آب تنگنای اصلی محیطی در کاهش عملکرد غلّات در دنیا به ویژه در حوزه مدیترانه است و با روند موجود مشکلی می باشد که احتمالاً در آینده نیز تشدید خواهد شد (اسلافر و همکاران، 2005). امروزه حدود 70 درصد سطح زیر کشت محصولات جهان را غلات تشکیل می دهند. متوسط جهانی عملکرد گندم حدود 5/2 تن در هکتار است. برای برآورده شدن میزان تقاضا تا سال 2020، می بایست عملکرد دانه به 2/4 تن در هکتار افزایش یابد. به عبارت دیگر افزایش سالانه 85 کیلوگرم در هکتار از سال 2000 تا 2020 مورد نیاز می باشد (راجرام ، 2005). پنجاه درصد اراضی زیر کشت در کشورهای در حال توسعه و بیش از هفتاد درصد اراضی زیر کشت گندم این کشورها در معرض تنش خشکی قرار دارند (تریتوان و پفیفر ، 1999). حداقل60 میلیون هکتار از سطح زیر کشت گندم در محیط های کم بازده و دیم کشورهای در حال توسعه قرار دارد. متوسط عملکرد گندم در این کشورها از 8/0 تا 5/1 تن در هکتار بوده که تقریباً معادل 10 تا 50 درصد پتانسیل عملکرد نظری آن ها می باشد. تریتوان و پفیفر (1999) با بررسی تغییرات عملکرد گندم در 57 کشور جهان در یک دوره سی ساله، گزارش نمودند که مقدار باران و پراکنش آن، عامل اصلی در ایجاد این تنوع بوده است. ضریب تغییرات عملکرد دانه در کشورهایی که نصف اراضی زیر کشت گندم آن ها به صورت دیم بوده، دو برابر کشورهایی بود که در آن ها گندم اغلب به صورت آبی کشت می گردید. از مجموع 12 میلیون هکتار اراضی زیر کشت کشور، بالغ بر7/6 میلیون هکتار به کشت گیاه راهبردی گندم اختصاص دارد. از این سطح 3/2 میلیون هکتار به کشت گندم آبی و 4/4 میلیون هکتار آن به کشت گندم دیم اختصاص دارد. میزان تولید گندم دیم معادل 9/1 تا 9/3 میلیون تن در سال های مختلف متفاوت بوده است. استان بوشهر از جمله استانهای کم بارش در کشور محسوب می شود. این استان با متوسط بارندگی 246 میلیمتر از جمله استانهای با تنش آبی بالا تقسیمبندی شده است. همچنین وقوع خشکسالیهای پی درپی لزوم بازنگری در سیستم الگوی کشت استان را یادآوری مینماید. در چنین وضعیتی کشت غلات دیم که نسبت به بسیاری از گیاهان دیگر آب کمتری نیاز دارند (به همراه آبیاری تکمیلی)، می تواند به عنوان راهکاری جهت تولید محصول د