حمیدرضا پیغمبری

اسطوره ها بخش مهمی از فرهنگ ها را تشکیل می دهند و بازگوکننده ی جنبه هایی از حیات مادّی و معنوی مردمان گوناگون هستند. فرهنگ مردمان باستانی هندوایرانی اساساً در منطقه ای محاط در خشکی شکل گرفته است و انتظار وجود روایات یا مضامین مرتبط با دریاها و دریانوردی در اساطیر این مردم وجود ندارد. با این حال، با مطالعه ی متونی چون اوستا، متون پهلوی و بیش از آن در شاهنامه و دیگر متون پهلوانی فارسی به نشانه هایی مرتبط با این امر برمی خوریم که برای درک این جنبه از فرهنگ و تمدن ایرانی اهمیت دارد. در این پژوهش سعی بر آن بوده است که به این پرسش عمده پاسخ بدهیم که دریا و دریانوردی در اساطیر ایرانی تا چه اندازه بازتاب داشته است. بدین منظور، نقش اساطیری آب، ایزدان مرتبط با آب ها، دریاهای اساطیری و چگونگی آنها و تطبیقشان با جغرافیای واقعی، دریانوردی و کشتی رانی در اساطیر ایرانی و متون حماسی و دیگر مسایل مرتبط مورد بررسی قرار گرفته است. این پایان نامه به روش پژوهش تاریخی و از طریق فیش برداری از منابع دست اول و منابع پژوهشی و با تکنیک کتابخانه ای انجام شده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که ایرانیان پس از جداشدن از اقوام دیگر هندواروپایی و وارد شدن به فلات ایران به ویژه از طریق خلیج فارس با دریاها و دریانوردی آشنا شدند و این مسأله به شکل عناصری جدید به روایات و قصه-هایی در متون حماسی و پهلوانی ایرانی بازتاب پیدا کرده است. در میان تمام این متون، گرشاسپ نامه بیش از همه دارای چنین مضامینی است.