حسین سلیمی

ارتباط میان فلسفه و ادبیات به روزگاران بسیار دور و حداقل به زمان افلاطون، فیلسوفی که همپای شهرت فلسفی اش ادیب توانایی نیز بود، بازمی گردد. در مکتب اگزیستانسیالیسم دیگر مسئله ای به عنوان جبر یا تقدیر وجود ندارد؛ ازآنجاکه اگزیستانسیالیسم ها وجود را بر ماهیت مقدّم می دانند، استدلال می کنند که ما انسان ها که فقط وجود داریم، در هر کاری کاملاً آزاد و مختار هستیم. البته این اختیار در انتخاب همواره با ترس، دلهره و حس مسئولیت شدید همراه است ولی همه این ها نیز مانع اختیار و انتخاب فرد نمی شود. این مقاله قصد دارد تا با روش توصیفی – تحلیلی، نمود اگزیستانسیالیسم را در رمان الشحّاذ اثر نجیب محفوظ موردبررسی و تحلیل قرار دهد. نجیب محفوظ در داستان الشحّاذ کوشیده است تا رنج و بیچارگی انسان را در این جهان با نگاهی اگزیستانسیالیستی به نمایش بگذارد. مهم ترین مؤلفه هایی که در این پژوهش به عنوان مدار اصلی بازکاوی اندیشه های اگزیستانسیالیستی در الشحّاذ مورد توجّه قرارگرفته اند عبارت اند از: عقل ستیزی، آزادی و سرگردانی، مرگ و نیستی، دلهره و اضطراب، مخالفت با مدرنیته و مظاهر آن و نگاه حسرت آلود به گذشته.