سیدناصر جابری

بردباری و تحمل در ادبیات اندرزی و در اخلاق دارای اهمیت خاصی است تا جایی که شاید بتوان گفت عیار آدمیان از طریق میزان صبرشان قابل سنجیدن است. صبر تنها یک ارزش قدسی نیست، بلکه یک ضرورت و نیاز برای گذران زندیز هست و به همین دلیل است که در مثل ها تعجیل گر به سر درآینده توصیف می شود و عجله به ابلیس و اهریمن نسبت داده می شود. در مثنوی شریف صبر و بردباری اهمیت ویژه ای دارد و این طبیعی است؛ زیرا صبر از جمله مقامات به شمار می آید و در دایره سلوک و در مسیر فنا وجودش کاملاً ضروری است. اما در باره حدود صبر اختلاف نظرهایی وجود دارد و برخی اعتقاد دارند در عرفان و تصوف، صبر به شکلی افراطی توصیه شده است. به منظور تبیین این موضوع، و با در نظرگرفتن اهمیت صبر و تحمل انسان ها در جهان امروز، در این مقاله؛ نخست صبر، حلم و بردباری از منظر عرفا مورد بحث قرار گرفت، سپس در ارتباط با اجتماع و بر اساس داستان ها بررسی گردید و مشخص شد که مولانا اگر چه مانند سایر عرفا حلم را یک فضیات اخلاقی و درونی می داند، اما در داستان های مثنوی اغلب این مقوله را در ارتباط با مسایل اجتماعی و انسانی مطرح می کند و در قبال دشوارترین و برانگیزاننده ترین شرایط، مخاطبان خود را به صبر و مدارا فرا می خواند.