سوران رجبی

فوبی ارتفاع یکی از انواع فرعی، رایج و ناتوان کننده اختلال فوبی خاص است. فوبی ارتفاع یک وضعیت روان شناختی است که باعث می شود افراد از ارتفاع بترسند و این ترس یک مانع غیرمنطقی و روانی ایجاد می کند که افراد از موقعیت های مرتفع اجتناب کنند. حساسیت اضطرابی به عنوان یک متغیر واسطه ای میان ترس غیرمنطقی افراد و موقعیت فوبیک بر تشدید علایم بیماران مبتلا به فوبی ارتفاع موثر است. هدف این پژوهش بررسی همه گیرشناسی و مقایسه اثربخشی مواجهه از طریق واقعیت مجازی(VRE) با حساسیت زدایی مبتنی بر حرکت چشم و بازپردازش(EMDR) بر کاهش حساسیت اضطرابی و علائم اختلال فوبی ارتفاع انجام شد. روش پژوهش حاضر آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون گسترش یافته بود. جامعه مورد مطالعه 507 دانش آموز دختر و 358 دانش آموز پسر مشغول به تحصیل دردوره متوسطه دوم شهر کرمانشاه در سال تحصیلی 97-98 بود که به روش نمونه-گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند و در نهایت تعداد 46 نفر از دانش آموزانی که ملاک های اختلال فوبی ارتفاع برای آن ها برآورده می شد، به صورت تصادفی در گروه های آزمایشی VRE (15 نفر) و EMDR (16 نفر) و گروه کنترل (15 نفر) قرار گرفتند. گروه های مورد مطالعه، قبل و بعد از جلسات درمانی با آزمونهای حساسیت اضطرابی (تیلور و کاکس، 1998)، علائم اختلال فوبی ارتفاع (عظیمی صفت، 1398)، مقیاس برآشفتگی ذهنی (SUD)، و مقیاس اعتبار شناختواره مثبت (VOC) مورد سنجش قرار گرفتند. نتایج نشان داد شیوع علائم اختلال فوبی ارتفاع در میان دانش آموزان شرکت کننده در پژوهش 3/5 درصد و به تفکیک در دانش آموزان دختر (1/7 درصد) و در دانش آموزان پسر (8/2 درصد) بود. یافته های تحلیل کوواریانس نشان داد که هر دو شیوه درمانی اثرات معنادار یکسانی در کاهش نمرات متغیرهای حساسیت اضطرابی و علائم اختلال فوبی ارتفاع دارند، اما EMDR اثربخشی بالاتر در کاهش برآشفتگی ذهنی و افزایش اعتبار شناختواره مثبت داشت. در نتیجه می توان از این دو روش برای کاهش حساسیت اضطرابی و بهبود علائم اختلال فوبی ارتفاع بهره برد.