علی خضری

یکی از برجسته ترین عناصری که شعر را از دیگر هنرهای ادبی متمایز می کند و اهمیت زیادی در ایجاد فضای شعر و انسجام ساختار آن دارد، موسیقی است. عناصر صوتی، تکرار و موسیقی دل نواز و تاثیرات صوتی که در آن نهفته است، به زیباسازی متن و غنای آن کمک می کند. بررسی عناصر موسیقی در شعر تنها منحصر به وزن و قافیه نمی باشد؛ بلکه جنبه های دیگر مانند انواع تکرار، توازن واژگانی، تراکم صوتی و... را نیز در برمی گیرد؛ چراکه شاعران معاصر، از ریزترین عناصر زبانی برای آهنگین کردن و زیباتر کردن شعر خود بهره می برند و این باعث ایجاد انسجام و هماهنگی در بین اجزای مختلف شعر می شود. یکی از عناصری که نقش مهمی در تقویت موسیقی شعر و برجسته کردن مضمون دارد عنصر توازن است که از طریق تکرار کلامی و مطابق قواعد و الگوهای خاص زبانی شکل می گیرد. این پژوهش برآنست تا با روش توصیفی- تحلیلی، کارکرد عنصر توازن را در اشعار نزار قبانی، شاعر پرآوازة سوری بررسی کند. بدین منظور؛ شیوه های گوناگون تکرار برای آفرینش نظم و توازن در سروده های عاشقانه نزار قبانی، در سه سطح توازن آوایی، توازن واژگانی و توازن نحوی بررسی شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد؛ تکرار در سطوح مختلف صامت، مصوّت، هم آغازی، پایانی، واژگانی، کلمات مشتق، همنشین سازی، جانشین سازی خلاقانه به کارگرفته شده است که کاربست آن به انسجام شعر و لذت شنیداری و تقویت ساختار آهنگین آن، انتقال احساسات و عواطف درونی شاعر، فضاسازی و نفوذ بیشتر کلام در جان خواننده، تثیبت معنا در ذهن مخاطب و برجسته کردن مفهوم انجامیده است.