داریوش صابری

زمینه: ضایعات حاصل از فرآوری غذاهای دریایی، منابع طبیعی ارزشمندی هستند و به دلیل وجود ترکیبات زیست فعال (رنگدانه ها، پروتیئن های حیوانی، کیتین، لیپیدها) محدوده ی وسیعی از ویژگیهای کارکردی (آنتی اکسیدانی، ضد دیابتی، ضد سرطانی، ضد التهابی) را نشان می دهند. این ترکیبات می توانند در صنایع پزشکی، دارو سازی، آرایشی بهداشتی، غذا و دارو مورد استفاده قرار گیرند. هدف: هدف این پژوهش بررسی روش های بیوتکنولوژیک نظیر تخمیر و استفاده از حلال های سبز به منظور بهبود راندمان استخراج ترکیبات رنگدانه ای از ضایعات میگوی ببری سبز و مقایسه ی آن با روش حلال های آلی است. روش‏شناسی: ضایعات میگوی ببری سبز صید شده از خلیج فارس (بندر بوشهر)، تهیه شد و تا زمان شروع آزمایش در دمای منهای 20 درجه سانتیگراد نگهداری شد. ضایعات تهیه شده توسط خشک کن انجمادی خشک شد. نخست نمونه های خشک شده توسط دو گونه باکتری (باسیلوس سوبتیلیس و لاکتوباسیلوس پلانتاروم) به مدت 72 ساعت تخمیر شدند در زمان های 24، 48 و 72 ساعت pH، اسیدیته، خاکستر زدایی و پروتئین زدایی مورد سنجش قرار گرفتند و در پایان 72 ساعت به نمونه های تخمیر شده حلال آلی (ان- هگزان) و حلال سبز (روغن آقتابگردان) به طور جداگانه اضافه شده و فرآیند استخراج انجام شد کارتنوئید استخراج شده توسط روش اسپکتوفتومتری مورد سنجش قرار گرفت. یافته‏ها: استخراج کارتنوئیدها ضایعات بدون تخمیر میگو توسط حلال های آلی و حلال های سبز نشان داد که ان- هگزان با اختلاف نسبتا محسوسی از روغن آفتابگردان برتر بود اما در روشی که ضایعات ابتدا تخمیر شدند و سپس استخراج رنگدانه ها انجام شد نتایج راندمان استخراج روغن قابل قبول بود و اختلاف نسبتا کمی با ان- هگزان داشت. بهترین بازدهی استخراج را ان- هگزان در نسبت 1 به 10 وزنی-حجمی از ضایعات تخمیر شده توسط باکتری باسیلوس سوبتیلیس (45.46 میکروگرم در گرم) داشت و کمترین میزان بازدهی استخراج مربوط به روغن آفتابگردان در حجم 5 میلی لیتر (22.56 میکروگرم در گرم) از ضایعات بدون تخمیر بود. نتیجه‏گیری: تخمیر روش بسیار کارآمدی برای استخراج رنگدانه ها و حتی ترکیبات زیست فعال دیگر از ضایعات میگو است و می تواند راندمان استخراج را تا میزان قابل توجهی بهبود ببخشد و با توجه به اینکه یک روش بیوتکنولوژیک است دوست دار محیط زیست و بدون خطر بوده و از لحاظ اقتصادی مقرون