ابراهیم حیدری

زمینه: ترجیح زمانی یا رجحان زمانی ازجمله مباحث کلیدی و بااهمیت در اقتصاد کلان است به نحوی که بسیاری از اقتصاددانان، مهم ترین ریشه ذهنی و عامل ایجاد بهره در اقتصاد را نرخ ترجیح زمانی می دانند. از این مفهوم در مباحث اقتصادی مختلفی استفاده می شود که گاهی در برخی موارد به دلیل استفاده با عبارت یکسان برای بیان مفاهیم متفاوت، در این زمینه خلط مبحث و سوءبرداشت صورت می گیرد. با بالا بودن نرخ ترجیحات زمانی در یک جامعه و به دلیل نگرش کوتاه مدتی که به دلیل نقص ذهنی در کشورهای کمتر توسعه یافته وجود دارد استفاده و بهره برداری بیشتر از منابع تجدید ناپذیر به مانند نفت و گاز باعث تخلیه سریع تر از انتظار منابع طبیعی و افت کیفیت محیط زیست می گردد. هدف: هدف اصلی این پژوهش بررسی تأثیر نرخ ترجیح زمانی بر استخراج منابع تجدید ناپذیر نفت و گاز در ایران می باشد. روش‏شناسی: در این پژوهش به بررسی نرخ ترجیح زمانی به عنوان یک مفهوم ذهنی و غیرقابل مشاهده از طریق عوامل مؤثر بر آن و همچنین عوامل تأثیرپذیر از آن بر روی استخراج منابع تجدید ناپذیر نفت و گاز در ایران طی سال های 1346-1396 می پردازیم. برای رسیدن به این هدف از روش تجزیه وتحلیل معادلات ساختاری با شیوه حداکثر راست نمایی (ML)با استفاده از نرم افزار Amos Graphic بهره می بریم. یافته‏ها: بر اساس یافته های اصلی این پژوهش، رابطه بین نرخ ترجیح زمانی و استخراج منابع تجدید ناپذیر نفت و گاز در ایران یک رابطه معنادار و مثبت می باشد. نتیجه‏گیری: با توجه به نتایج به دست آمده از مدل عملی، پارامترهای تولید ناخالص داخلی، نرخ تورم، نرخ بیکاری، امید به زندگی، انرژی تولید از سوخت های فسیلی و نرخ رشد شهرنشینی دارای اثر مثبت و معنادار بر نرخ ترجیح زمانی است و متغیر نرخ ارز دارای اثر منفی و غیر معناداری بر نرخ ترجیح زمانی است. از بین پارامترهای موردبررسی در مدل بیشترین تأثیر بر نرخ ترجیح زمانی را متغیر تولید ناخالص داخلی داشته است. بر اساس نتایج به دست آمده کمترین تأثیر را نیز نرخ تورم و نرخ بیکاری بر نرخ ترجیح زمانی داشته است.