احسان حیدرزاده

شهروند امروزی با نوعی تشدید عصبیت، افزایش استرس، اضطراب و افسردگی مواجه است. در این راستا، رسیدن به حس حضور و ادراک زندگی در زمان حال، ضروری است. این پژوهش سنجش و تحلیل عوامل محیطی مؤثر بر حس حضور در فضاهای مذهبی شهری را هدف قرار دادهاست. این حس حضور در مساجد، دارای ابعاد روانی و قلبی است. از جنبهی روانشناسی، بودن با تمام وجود در یک محیط و حضور در لحظهی حال مانع روزمرگی میشود. از جنبهی معنوی نیز، حضور قلبی زمینهساز سیر انسان از عالم ماده به عالم روح و به تعبیری توفیق انسان در عروج از عالم حواس و تقویت بعد روحی فرد میگردد. برای پاسخ به هدف تحقیق، راهبرد کیفی و مصاحبه عمیق با ادراک کنندگان فضا موردنظر بوده است. بر اساس فراوانی یافتههای تحلیل محتوای مصاحبههای نیمهساختاریافته در فضاهای مذهبی، مقولههای آرامش و معنویت مکان، شخصیت مکان انتخابشد. مفاهیم اصلی مقولات مذکور عبارتاند از: حضور روانی در مکان، هویت و تذکر دهی مکان، طبیعت و دنجی مکان، فهم مکان، سکون پذیری و تمرکز مشهود در مکان، احیاکنندگی و رمزآلودی مکان. در انتها با توجه به اهمیت فراوانی مقولات، به ارائهی راهکار برای ارتقای حس حضور در مساجد مورد بررسی پرداخته شده است.