فاطمه نعمتی

واژه نامه ذهنی افراد دو زبانه یک ساختار پویا و تحت تاثیر توسعه دانش واژگانی و مفهومی است که از طریق راهبردهای تداعی و معنایی قابل دسترس می باشد. واژه نامه ذهنی در زبان اول بر مبنای دانش مفهومی شکل می گیرد. اما ماهیت واژه نامه ذهنی در زبان دوم هنوز ناشناخته است. محدودیت های موجود در روش، رده بندی پاسخ و بازه زمانی از ارائه کلمه پرایم تا کلمه هدف (SOA) از دلایل تناقض در نتایج هستند. از سوی دیگر، تاکنون ساختار واژگان ذهنی زبان فارسی و انگیسی مورد مقایسه قرار نگرفته است. در پژوهش حاضر، ما به بررسی کوتاه ترین مسیر ارتباطی به مفاهیم ذهنی در دو زبان انگلیسی و فارسی از طریق روابط تداعی، معنایی و تداعی + معنایی پرداختیم. علاوه بر این، تاثیر بسندگی زبانی در زبان دوم بر این ساختار نیز مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور، از 79 زبان آموز ایرانی (19 الی 55 سال) از دو سطح بسندگی زبانی، متوسط و پیشرفته، خواسته شد تا در دو آزمون نامیدن تصویر (فارسی و انگلیسی) با استفاده از پرایم پوشیده (masked-priming PNT) شرکت کنند. این آزمون محدودیت های آزمون تداعی واژگانی را ندارد. همچنین به منظور جلوگیری از ابهام ناشی از نرخ پردازش روابط واژگانی مختلف، آن ها را در دو SOA کوتاه و بلند مورد مقایسه قرار دادیم. زمان پاسخ افراد با استفاده از مدل رگرسیون اثر مختلط بررسی گردید. تحلیل چند سطحی نشان داد که روابط تداعی و روابط تداعی + معنایی دارای بالاترین سطح استحکام در هر دو زبان هستند. شایان ذکر است که بسندگی زبان هیچ گونه اثر معناداری بر تغییر نوع روابط مستحکم نداشت. اما تحت تاثیر این متغیر، زمان واکنش فرد در هر دو زبان در حد معناداری تسریع شد. نتایج حاکی از آن است که ساختار واژه نامه ذهنی در زبان دوم برمبنای دانش واژگانی زبان اول و تجارب مرتبط با جهان اطراف طی فراگیری زبان اول شکل می گیرد. همچنین دانش زبانی مربوط به هر دو زبان متقابلا موجب افزایش توانایی شناختی فراگیر می شود. براین اساس، توصیه می شود کتاب ها و روش های آموزشی برمبنای ایجاد ارتباط بین واژگان/ عبارات و مسائل جهان اطراف به همراه نمونه های کاربردی مکفی طراحی و تدوین گردد.