فریبا سهرابی

گیاه گوجه فرنگی با نام علمی Solanum lycopersicum L. رتبه چهارم را در بین سبزیجات از لحاظ تولید داراست و طبق آمار فائو تولید آن در سال های اخیر نیز افزایش یافته است. در بین آفات این گیاه، شب پره مینوز گوجه فرنگی با نام علمی Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae) یکی از آفات خطرناک گوجه فرنگی بوده که به طور چشمگیری تولید گوجه فرنگی را در بسیاری از نقاط جهان کاهش می دهد. آلودگی نواحی تولید کننده گوجه فرنگی به این آفت در 10 سال اخیر از سه درصد به 60 درصد افزایش یافته است. استفاده از آفتکش های شیمیایی نه تنها موجب آلودگی محیط زیست و از دست رفتن دشمنان طبیعی این آفت می شود، بلکه ظهور آفات ثانویه و بروز پدیده مقاومت در آفت را نیز محتمل تر می کند. بنابراین بکارگیری روش های کنترل سازگار با محیط زیست نظیر استفاده از ارقام مقاوم می تواند تا حد زیادی مخاطرات استفاده از سموم شیمیایی را کاهش دهد. به منظور معرفی یک رقم مقاوم، در این پژوهش تاثیر پنج رقم گوجه فرنگی رایج در استان بوشهر شامل تی دی، کارون، پتوپراید، متین و 8320 بر پارامترهای جدول زندگی این حشره در شرایط آزمایشگاهی (1 ± 5/27 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5 ± 65 درصد و روشنایی 16 ساعت در شبانه روز) مورد بررسی قرارگرفت. پس از محاسبه این پارامترها با فرمول های عنوان شده توسط کری (1993 و 2001)، مقادیر کاذب بدست آمده با روش جک نایف آنالیز واریانس شدند. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین نرخ خالص تولید مثل (نتاج ماده به ازای هر ماده، R0) به ترتیب متعلق به رقم کارون (15/62) و متین (33/21) بود. نرخ ذاتی افزایش جمعیت (r) این آفت با تغذیه از این ارقام به ترتیب 1461/0، 1779/0، 1381/0، 1114/0 و 1689/0 نتاج ماده به ازای هر ماده در یک روز بود. بالاترین نرخ متناهی افزایش جمعیت (λ) با اختلاف معنی داری مربوط به رقم کارون (1947/1) بود. کوتاه ترین و بلندترین مدت زمان لازم برای دو برابر شدن جمعیت (DT) به ترتیب متعلق به ارقام کارون (90/3 روز) و متین (22/6 روز) بود. نتایج نشان می دهد که از بین این ارقام، ارقام کارون و متین به ترتیب حساس ترین و مقاوم ترین رقم به مینوز گوجه فرنگی هستند. با استفاده از ارقام مقاوم به آفت و تلفیق آن با سایر روش ها نظیر کنترل بیولوژیک می توان گام بلندی در راستای مدیریت صحیح آفت و کاهش استفاده از سموم زیبانبا