حمید اسدپور

بخشی از تاریخ مناطق شبانکاره و زیراه از توابع شهرستان دشتستان در استان بوشهر متأثر از شورشهای دهقانی است. در این مناطق، مناسبات و روابط دهقانان با زمینداران بزرگ تا اواخر دوره پهلوی تغییر چندانی نیافت و منابع ثروت و قدرت در اختیار زمینداران و مالکان بزرگ بود. تداوم این روند، به تضاد منافعِ دهقانان با مالکان و زمینداران و در نهایت به شورشهای دهقانی منجر گردید. سؤال پژوهش حاضر آن است که علل و زمینههای این شورشها و نتایج آن چه بوده است؟ ساختار زمینداری در این مناطق، پرداخت بهرههای گزاف مالکانه از سوی دهقانان و تضعیف نفوذ مقامات اجرایی از اواخر دوره قاجار -که مالکان اصلی بودند- از زمینههای شورشها در مرحله اول است. در مراحل بعد نیز از همپاشیدگی کشور با آغاز جنگ جهانی دوم، افزایش قدرت و ثروت خوانین و همچنین رویکارآمدن کابینه دکتر مصدق در بروز این شورشها مؤثر بوده است. یافتهها نشان میدهد شورشها باعث تضعیف قدرت زمینداران بزرگ شد و زمینهساز خیزشها و اعتراضهای گستردة بعدی و ازجمله انقالب اسالمی در این مناطق گردید. هرچند این شورشها به سبب فقدان سازماندهی منظم و همراهینکردن ساختار و گروههای سیاسی با این قیامها و سرکوب آن توسط عوامل حکومت پهلوی به شکست منجر شد؛ اما زمینههای مخالفت با حکومت پهلوی و گرایش مردم این ناحیه به مبارزات ضدپهلوی و پیوستن به جریان انقالب اسالمی را فراهم ساخت. این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی با بهرهگیری از اسناد نویافته به بررسی موضوع پرداخته است