حسین مهتدی

پس از جمع آوری لغت، زمانی فرا رسید که نحویان ملاحظه کردند لحن و عجمه در زبان عربی شیوع پیدا کرده است. پس به این فکر افتادند که قواعد و اصولی وضع کنند تا بدان وسیله زبان خود را مصون دارند و آن را در گوشه و کنار سرزمین های عربی در برابر دیدگان مبتدیان قرار دهند. به همین خاطر مکاتب نحوی تأسیس شد که در این میان مکاتب نحوی عراق نقش بسزایی در این مهم داشتند. این مکاتب عبارتند از: 1- مکتب نحوی بصره؛ 2- مکتب نحوی کوفه؛ 3- مکتب نحوی بغداد. با بررسی این سه مکتب، عالمان نحوی فارسی الأصلی را می توان یافت که از سرآمدان مکاتب نحوی عراق به شمار می آیند و کتاب های آنها جایگاه مهمی در این مکاتب نحوی دارد. از ایرانیان که در این مکاتب تأثیر به سزایی داشتند عبارتند از: 1- مکتب بصره: سیبویه صاحب: الکتاب، اخفش اوسط؛ 2- مکتب کوفه: کسایی، فرّاء؛ 3- مکتب بغداد: ابو علی فارسی، ابن ونند دینوری. در این مقاله با بررسی مکاتب نحوی عراق به جایگاه علمی سرآمدان ایرانی این مکاتب نحوی اشاره می شود تا گوشه ای از ارتباط علمی ایران و عراق در گذشته برای خوانندگان روشن شود. نگارنده در این مقاله نگارنده با استفاده از روش کتابخانه ای به استخراج منابع و سپس توصیف و تحلیل آنها می پردازد.