حسین مهتدی

با کمک تفسیر قرآن کریم می توان آن دسته از آیاتی را تحلیل نمود که تعبیر آنها به ویژه در تعامل با دنیای مدرن اعجاز و حقیقت این کتاب الهی را بیش از پیش آشکار می سازد. در قرآن کریم آیاتی می باشد که واژه «صوت» در آنها بکار رفته است این واژه با توجه به شرایط مختلف آیات، مانند وسوسه انگیز بودن صدا، بالا یا پایین بودن صدا، خشوع صدا و ... درجه صوت و حالت آن متفاوت است. هر صدایی که در قرآن کریم و جزء عناصر واژگان صوتی آن گنجانده شود؛ مانند «قول»، «کلام»، «خطاب» و ... و یا هر صوتی که معنای ضمنی صوت را دارا باشد؛ مانند صدای وزش باد، صدای افتادن و فروریختن، صدای شکسته شدن اندام مورچه و ... هر کدام به نوعی صدای مخصوصی در ذهن مجسم می سازند. برخی از واژگان صوتی علاوه بر معنای صوتی، متضمن معنا یا معانی دیگر هستند که ائتلاف آنها در صوت حاصل از آن، تأثیرگذار است مانند واژه صوتی «حدیث» که دو مؤلفه معنایی دارد؛ یکی به معنی سخن و مربوط به صدا است و دیگر مؤلفه معنایی آن دلالت بر تازه و نو شدن دارد. واژه «لحن» نیز برخلاف اینکه تنها یک مرتبه در قرآن کریم آمده است دارای تفاسیر و شاخصه های گوناگون است که مراد از همه آنها اشراف بر نفوذ کلام و لفظ مخاطب است. پژوهش حاضر با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد تفسیری به تحلیل و بررسی آیات «صوت» و «لحن» پرداخته است. با نگاهی به نتایج حاصل از این جستار می توان به این مسئله پی برد که اختلاف وسیع معنایی و تفسیری صوت نشانگر این است که غالباً صداهای با شدت کم نشانگر ادب، تواضع و... است و صداهای با شدت بالا کاربرد خشونت، عذاب های دنیوی و اخروی و بانگ محشر است. کاربرد تفسیر آیه لحن، علاوه بر آهنگین بودن گفتار به فحوای کلام، سخن گفتن به کنایه و ... نیز اشاره دارد.