حسین مهتدی

معناشناسی دانشِ نوپدیدی است که با اتخاذ روشی اصولی و نظام مند در پی کشف معنای متن است. امروزه بسیاری از متن پژوهان، با تکیه بر این روش نوین، به تحلیل و تدقیق معنای حقیقی مفردات قرآن کریم می پردازند؛ چرا که مطالعۀ معناشناسی با بررسی مؤلفه-های معنایی و روابط مفهومی از جمله هم نشینی، روند دستیابی به معنای حقیقی واژگان را سهولت می بخشد. به همین منظور، این رویکرد هوشمندانه، بستری مناسب جهت تبیین مفردات قرآن کریم است. بنابراین جستار پیش رو، در پی تبیین معنای حقیقی واژگانِ «المثوی» و «المأوی» است، گرچه این واژگان در برخورد اوّل، دلالت های یکسان و مشترکی دارند، اما با هم نشینی با برخی از واژگان در بافت و ساختار قرآن کریم، تغییری در دلالت های معنایی این دو واژه صورت می گیرد که بار معنایی خاصی به آنها می بخشد. نگارندگان در این راستا، سعی برآن دارند تا به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی روابط هم نشینی دو واژه بپردازند تا از این طریق معنای واقعی واژگان در کاربرد وحیانی آن ها، روشن گردد. برآیند تحقیق این چنین است که واژۀ المثوی در بافت اخروی تنها به عنوان اقامت گاه جهنّمیان آمده و مؤلفه های معنایی از قبیل: ایمان، عمل صالح و بهشت در میدان معنایی این واژه قرار نمی گیرد. این واژه در سیاق آیات دنیوی دلالتی مثبت پذیرفته است. واژۀ المأوی تنها در سیاق اخروی آمده و از باهم آیی واژگانی نظیر ایمان و عمل صالح به عنوان اقامت گاه بهشتیان آمده و از هم نشینی با واژگانی سلبی نظیر: شرک، کفر، نفاق و ... برخلاف معنای پایه، دلالتی سو پیدا کرده است.