حسین مهتدی

معناشناسی علم جدیدی است که به مطالعه علمی معنا می پردازد که یکی از زیر شاخه های علم زبان شناسی است و امروزه وارد حوزه تحقیق و بررسی در واژه های قرآن کریم به عنوان یک منبع مهم دینی شده است و مورد توجه بسیاری از پژوهش گران قرآنی قرار گرفته است؛ زیرا از این طریق می توان به درک معنای دقیقی از واژگان و مفاهیم قرآن رسید و با درک صحیح مفاهیم قرآنی به دستورات الهی، چگونگی عمل به آنها و در نتیجه سعادت اخروی دست یافت. معناشناسی شامل رویکرد هایی چون شناختی، تاریخی، توصیفی و ... است. مقصود ما در این پژوهش بر روی قسمت توصیفی این علم است؛ رویکرد توصیفی این علم خود شامل هم نشینی و جانشینی و تقابل است که توجه ما در پژوهش پیش رو بر روی قسمت هم نشینی و جانشینی این علم است و سعی داریم از طریق رابطه هم نشینی و جانشینی به ارتباط بین واژه زکاة و سایر مشتقات آن با واژه های هم نشین و جانشین آن بپردازیم و با توجه به این ارتباط، دلیل تأکید زیاد خداوند از بین همه دستورات خود بر روی مسئله زکات که یکی از فروعات دین است، پی ببریم. آنچه قابل توجه است و ما را تشویق به انجام این پژوهش کرد این است که واژه زکاة به همراه مشتقاتش 59 بار در قرآن کریم بیان شده است و قطعا در کتابی چون قرآن، که همه چیز در جایگاه خود ذکر شده است، تکرار این واژه نمی تواند بدون دلیل باشد و همچنین واژه زکاة با واژه هایی مانند «صلاة» و «اطیعوا الله» و «اطیعوا الرسول» و «تاب» هم نشین شده است و واژه های جانشین این واژه نیز مانند «انفاق» و «صدقه» و... هستند که که این هم نشینی و جانشینی بدون ارتباط نمی باشند و این ارتباط هم در ادامه خواهید دید که زکات با نماز هم نشین شده است و دلیل این هم نشینی این است که خداوند قصد داشته این دو را در شأن و جایگاه هم بداند و در آیه ای دیگر با واژه «اطیعوا الله» هم نشین کرده است و مقصودش این است که بندگان بدانند که یکی از جاهایی که باید از خداوند اطاعت کرد، همان پرداخت زکات، می باشد. کلمه «انفاق» جانشین این واژه شده است؛ زیرا زکات زیر مجموعه این واژه است و در یک مجموعه قرار می گیرد و همچنان است با صدقه دادن؛ البته با این تفاوت که صدقه دادن و پرداخت زکات در یک راستا هستند و هر دو زیر مجموعه انفاق هستند.