حسین مهتدی

معناشناسی به عنوان یک علم و با رویکردی تاریخی، به بررسی تغییرات معنایی واژگان مربوط به یک زبان در گذر زمان می پردازد، تا درک متون شعری یا نثری آن زبان آسانتر گردد. معناشناسی در زمانی، که شاخه از علم معناشناسی است و در قرن نوزدهم توسط فردینان دو سوسور مطرح شد، این مهم را برعهده دارد. این کار پژوهشی به روش توصیفی – تحلیلی به بررسی معناشناسی در زمانی حوزه معنایی واژگان ظلم و عدل در قرآن کریم و شعر جاهلی پرداخته و با واکاوی این واژگان در شعر جاهلی و سپس در قرآن، روابط معنایی آنها را بررسی و به این نتیجه رسیده است که اولاً میان واژگانِ اشعار جاهلی و قرآن پیوند وجود دارد و ثانیاً معانی اصلی و مشهور واژگان حوزه معنایی ظلم و عدل و مشتقات آنها پیش از دوره ی اسلامی شکل گرفته و برخی از آنها در همان دوران، دستخوش تغییرات معنایی شده است که علاوه بر مفاهیم اصلی خود بر معانی جدیدی نیز دلالت نموده اند. ظهور اسلام و جاری شدن آیات قرآن بر زبانها، در تحول واژگان عربی به ویژه واژگان حوزه ی معنایی ظلم و عدل تأثیر بسزایی گذاشت، به طوری که همنشینی این واژگان با واژگان قرآنی و جای گیری در بافتی جدید، فرایند توسعه ی معنایی آنها چشمگیرتر گردید. همچنین واژگان حوزه ی معنایی ظلم و عدل به سبب ارتباط معنایی بسیار نزدیک با این دو واژه، توانسته اند به عنوان جایگزین آن دو بکار روند. اهمیت این پژوهش در تحلیل سیر تاریخی بخشی از حوزه های معنایی دو واژه ی پرکاربرد بوده، و نگارنده توانسته به آموخته های خود شکل کاربردی بدهد و در راستای کاستن از سختیهای کار پژوهشی در حوزه ی علم زبان شناختی گامی هرچند کوچک بردارد تا سهم عمده ی کارهای پژوهشی دانشجویان، در آینده به این عرصه وارد شده و با ارائه ی نظریات جدید کاری کنند که تاریخ علم جایگزین علم نگردد. پیشنهاد می شود در مورد معیار فرایند جانشینی کلمات مترادف در یک حوزه معنایی پژوهش صورت بگیرد، که آیا انتخاب واژه ای برای جانشینی هریک از واژگان حوزه معنایی خودش، تصادفی است یا بر اساس معیار مشخصی است