حمیدرضا نوریزدان

این پژوهش با هدف بررسی تنوع ژنتیکی و تحمل به تنش خشکی با بهره گیری از صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک انجام شد. مواد ژنتیکی تعداد 10 رقم کلزا بودند که در قالب سه محیط رطوبتی (نرمال، تنش 75 درصد و تنش 50 درصد) در سال زراعی 1396-97 مورد ارزیابی قرار گرفتند. این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه خلیج فارس انجام شد. تجزیه واریانس ساده جداگانه داده های هر سه محیط نشان داد که ارقام مورد مطالعه از نظر اکثر صفات دارای تفاوت معنی دار هستند. نتایج حاصل از تجزیه مرکب سه محیط نشان داد که بین ارقام در مورد اکثر صفات اختلاف معنی داری وجود دارد. اثر محیط نیز برای همه ی صفات معنی دار بوده که بیانگر تاثیر منفی روی صفات در اثر اعمال تنش می باشد. اثر متقابل رقم × محیط برای تمامی صفات به جز قطر ساقه، تعداد برگ در بوته، تعداد شاخه فرعی و طول خورجین معنی دار شد که نمایانگر واکنش متفاوت ارقام در محیط های مختلف است. همچنین مقایسه میانگین با روش آزمون چند دامنه ای دانکن نشان داد در عدم تنش رقم Shiraleey Dunkled، در تنش خشکی 75 درصد ارقام RGS003X Ryder و Shiraleey Dunkled و در شرایط تنش شدید 50 درصد ارقام RGS3006X Hyola401 بیشترین میانگین عملکرد دانه را نشان داد. همچنین بیشترین عملکرد روغن را رقم Hyola50 Hybrid در هر سه محیط و رقم Hyola401 Hybrid در محیط های نرمال و تنش 50 درصد به خود اختصاص دادند و ارقام مقاوم در برابر تنش خشکی برای عملکرد روغن معرفی می شوند. بر اساس نتایج همبستگی صفات، در محیط نرمال همبستگی بین عملکرد دانه و صفت عملکرد روغن (*42/0 r=) معنی دار و مثبت و با صفت میزان کلروفیل b (**73/0- r=) معنی دار و منفی بود. در شرایط تنش متوسط همبستگی بین عملکرد دانه و صفات کلروفیل b (**62/0 r=) و شاخص سبزینگی (**50/0 r=) معنی دار و مثبت و با صفت وزن هزار دانه (*39/0- r=) معنی دار و منفی بود. در شرایط تنش شدید همبستگی بین عملکرد دانه و صفات تعداد برگ در بوته (*38/0- r=) و درصد روغن (*36/0- r=) معنی دار و منفی بود. نتایج حاصل از رگرسیون مرحله ای نشان داد که در محیط نرمال چهار صفت عملکرد روغن، درصد روغن، پایداری غشا و تعداد برگ در بوته به ترتیب به عنوان صفات تاثیرگذار وارد مدل شدند و 98% از تغییرات داده ها را توجیه نمودند. در محیط تن