حمیدرضا نوریزدان

استان بوشهر جزء نواحی کم بارش کشور محسوب می شود. از این رو ارزیابی ارقام گیاهی مناسب کشت در منطقه از نظر تحمل به تنش خشکی اهمیت بسیاری دارد. پانزده رقم و لاین امیدبخش جو تحت دو شرایط کشت آبی و تنش خشکی 50 درصد در سال زراعی 1402-1401 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده مهندسی کشاورزی دانشگاه خلیج فارس، واقع در هشت کیلومتری جنوب شرقی مرکز دشتستان بوشهر کشت شدند. در هر دو زمین علاوه بر عملکرد دانه در واحد سطح، 14 صفت مورفومتریک دیگر شامل عملکرد دانه در تک سنبله (گرم)، عملکرد دانه در بوته (گرم)، تعداد پنجه در بوته، تعداد پنجه بارور در بوته، تعداد دانه در سنبله، ارتفاع بوته (سانتی متر)، تعداد روز تا رسیدگی ، وزن هزار دانه (گرم)، طول ریشک (سانتی متر)، طول سنبله (سانتی متر)، طول برگ پرچم (سانتی متر) و طول پدانکل (سانتی متر) اندازه گیری شدند. مقایسه میانگین صفات در دو محیط، نان دهنده تاثیر خشکی بر کاهش صفات بود. از تعداد ده شاخص تحمل به خشکی برای ارزیابی حساسیت به تنش ارقام و لاین های جو در دو محیط استفاده شد. رقم بهدان و لاینهای WB9819 WB936 به عنوان متحمل ترین ژنوتیپ های جو در شرایط تنش خشکی شناسایی شدند. این ژنوتیپ ها در اکثر شاخص های مورد بررسی، عملکرد پایدارتری نسبت به سایر ژنوتیپ ها داشتند. شاخص های TOL، MP، HM، STI، YI، GMP و SSI همگی در شناسایی ژنوتیپ های متحمل به خشکی نقش داشتند. هر یک از این شاخص ها جنبه خاصی از تحمل به تنش را ارزیابی می کند و استفاده همزمان از آن ها دید جامعی از عملکرد ژنوتیپ ها در شرایط تنش ارائه میدهد. لاین WB9819 علاوه بر تحمل به خشکی، دارای بالاترین عملکرد دانه در بوته در شرایط تنش بود. این امر نشان دهنده پتانسیل بالای این لاین برای تولید ارقام جدید با عملکرد بالا و متحمل به خشکی است. نمودار سه بعدی به خوبی توانست ارقام را بر اساس عملکردشان در شرایط مختلف محیطی گروه بندی کند .این گروه بندی به درک بهتر تفاوت های بین ژنوتیپ ها و شناسایی ژنوتیپ های با پتانسیل بالا کمک کرد. نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که بین عملکرد گیاه و شاخص های YI، MP، GMP، HM و STI همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد. این شاخص ها در هر دو شرایط آبیاری و تنش عملکرد مطلوبی از خود نشان دادند و می توان از آن ها برای شناسایی ژنوتیپ های متحمل به تنش استفاده کرد. با استفاده از نمودار سه بُعدی