حمیدرضا نوریزدان

زمینه: پایداری ارقام گندم در مواجهه با تنش های محیطی مختلف، یکی از چالش های اصلی در کشاورزی پایدار است. با توجه به اهمیت گندم در تامین امنیت غذایی و حساسیت آن به تغییرات اقلیمی، بررسی پایداری ارقام از جنبه های مختلف فیزیولوژیکی، ژنتیکی و زراعی در دستور کار محققان قرار دارد. پایداری عملکرد در شرایط محیطی متغیر، یک هدف کلیدی در اصلاح نباتات است. تغییرات اقلیمی اهمیت دستیابی به ارقامی با عملکرد بالا و سازگاری وسیع را افزایش داده است. ارزیابی پایداری عملکرد به محققان کمک می کند تا ارقامی با عملکرد پایدار در شرایط مختلف محیطی را شناسایی کنند وهمچنین ارزیابی پایداری عملکرد در برنامه های اصلاح نباتات، به منظور شناسایی ژنوتیپ هایی که در شرایط محیطی مختلف عملکرد قابل قبولی دارند، از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف: -ارزیابی و مقایسه روش های مختلف تجزیه پایداری عملکرد دانه با یکدیگر و انتخاب لاین یا لاین های دارای بیشترین عملکرد دانه روش‏شناسی: در این تحقیق، 16 ژنوتیپ گندم نان (شامل یک رقم و 15 لاین امیدبخش) از نظر پایداری مورد بررسی قرار گرفتند. آزمایش در شش محیط (شامل دو منطقه گچساران و گنبدکاووس، طی 3 سال زراعی) انجام شد. آزمایشها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی انجام شدند. درصفت مورد بررسی عملکرد دانه بود. یافته‏ها: بر اساس یافته ها، لاین های 13، 11 و 15 با داشتن کمترین واریانس محیطی، عملکرد پایدارتری در شرایط مختلف از خود نشان دادند. تحلیل های آماری با استفاده از شاخص های پایداری شوکلا، ضریب تغییرات ژنوتیپی، رگرسیون ابرهارت و راسل و آماره های ناپارامتری تنارازو نیز تایید کرد که لاین های 3 و 15 به عنوان ژنوتیپ های پایدار قابل طبقه بندی هستند. نتایج حاصل از شاخص ناپارامتری هان نشان داد که لاین های 3 و 15 به دلیل عملکرد بالا و سازگاری با محیط های مختلف، پایداری بیشتری نسبت به سایر لاین ها دارند. نتایج حاصل بر اهمیت انتخاب شاخص پایداری مناسب برای ارزیابی لاین ها تاکید داشت. نمودار GGE بای پلات نشان داد که محیط های 5، 6 و2 دارای همبستگی با یکدیگر بودند. و ژنوتیپ 7 با قرارگیری در مرکز نمودار، به عنوان ژنوتیپ ایده آل شناسایی شده است. براساس بای پلات امی1 و امی 2 ژنوتیپ های15، 12، 3 به عنوان ژنوتیپ های پایدار معرفی شدند . نتیجه‏گیری: بر اساس نتایج تحلیل، ژنوتیپ های 3 و 15 به دلی