حمیدرضا نوریزدان

زمینه: رشد جمعیت، بخصوص افزایش بی رویه آن در برخی نواحی جهان و وابستگی غذایی یک سوم جمعیت کره زمین به گندم، تولید پایدار تولید این محصول راهبردی را به یک ضرورت تبدیل کرده است. برای تحقق این هدف بلندمدت، باید بر روی تولید ارقام گندمی تمرکز کرد که ضمن حفظ عملکرد بالا، توانایی سازگاری با تغییرات اقلیمی و تنوع زیستی مناطق مختلف را دارا باشند. پایداری عملکرد در برنامه های اصلاح نژاد گندم همواره مورد توجه بوده است؛ اما با تشدید تغییرات اقلیمی و افزایش نوسانات آب و هوایی، اهمیت این ویژگی بیشتر شده است. در نتیجه، تولید ارقام گندمی که بتوانند در طیف وسیعی از شرایط محیطی و با حداقل نیاز به نهاده ها، عملکرد پایدار از خود نشان دهند، به عنوان یک اولویت اصلی در برنامه های به نژادی مطرح است. . هدف: این مطالعه به منظور ارزیابی و شناسایی پایداری برخی لاین های امید بخش گندم انجام شد. هدف از این کار، گزینش لاین هایی بود که نه تنها عملکرد بالایی داشته باشند، بلکه در مواجهه با تغییرات محیطی عملکرد قابل قبولی از خود نشان دهند. روش‏شناسی: در این پژوهش، پایداری عملکرد دانه پانزده لاین امیدبخش گندم نان به همراه رقم شاهد آفتاب (در مجموع 16 ژنوتیپ) طی چهار سال در گچساران ارزیابی شدند. آزمایش در هر سال با استفاده از طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا و صفت مورد مطالعه، عملکرد دانه بود. یافته‏ها: از روش های مختلفی استفاده شد. نتایج واریانس نشان داد که لاین های 16، 1 و 15دارای کمترین مقدار واریانس محیطی کل بودند. بر اساس واریانس پایداری شوکلا و ضریب تغییرات ، لاین های 16، 5 و 2 به عنوان لاین پایدار تعیین شدند. لاین های 13،14 و 10 ناپایدارترین لاین ها بودند و با استفاده از ضریب رگرسیون، لاینهای، 2، 6 و 16 دارای ضریب رگرسیون نزدیک به 1 بودند . این امر نشاندهنده پایداری عملکرد متوسط این لاینها در تمامی محیط های انجام آزمایش بود. همچنین بر اساس چهار آماره تنارازو و آماره های ناپارامتری های، لاین های 16 ، 15 بالاترین میزان پایداری را داشتند . بر این اساس، لاین 10 ناپایدارترین لاین شناخته شد. در مدل AMMI1 ژنوتیپ های 2 ،5 ،16،3، 8 و 6 به دلیل نزدیک بودن به خط افقی - IPCA=0 به عنوان ژنوتیپ های دارای سازگاری عمومی و پایدار معرفی می شوند . ژنوتیپ های 11،13،14،9 ،7،4،15 و10 بیشترین فاصله را