حمیدرضا نوریزدان

مقدمه: وقوع تنش خشکی در کشت دیم گندم که در آن گیاه تنها متکی به آب باران است، میتواند اثر مخربی بر رشد گیاه داشته باشد. با توجه به طولانی بودن پروژهای بهنژادی، شناسایی لاینهای اصلاحی از نظر تحمل به تنش خشکی در مرحله جوانهزنی، میتواند به طور قابل توجهی به کاهش زمان و هزینههای برنامههای به نژادی گندم دیم برای توسعه ارقام مقاوم به خشکی منجر شود. شناسایی میزان تحمل لاینهایی که هنوز به مرحله آزاد سازی نرسیدهاند از طریق شبیهسازی تنش خشکی در شرایط آزمایشگاهی، از جمله روشهای نوآور برای کمک به انتخاب رقم متحمل به خشکی در مراحل نهایی است. از سوی دیگر مرحله جوانهزنی، اهمیت بسیاری در استقرار بوتهها دارد. این مرحله برای رشد و توسعه گیاه حیاتی است و در صورت وجود لاینهای متحمل می تواند تأثیر قابل توجهی عملکرد گندم نان داشته باشد. مواد و روشها: این آزمایش به منظور بررسی خصوصیات جوانهزنی 11 لاین پیشرفته گندم نان دیم، در چهار سطح پتانسیل اسمزی (2-، 4-،6- و 8- بار) بوجود آمده توسط پلیاتیلن گیلکول 6000 به همراه شاهد (در مجموع پنج سطح) در شرایط آزمایشگاهی در دانشگاه خلیج فارس، به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاٌ تصادفی با سه تکرار انجام شد. در این آزمایش 14 صفت شامل درصد جوانهزنی و سرعت جوانهزنی (تعداد بذر در روز)، شاخص بنیه بذر (به دو روش)، طول ریشه چه و ساقه چه (بر حسب سانتیمتر)، سرعت رشد ریشهچه و ساقهچه (سانتی متر در روز)، ضریب آلومتریک، طول گیاهچه (بر حسب سانتیمتر) ، وزن تر ریشهچه و ساقهچه (بر حسب گرم)، وزن خشک ریشه چه و ساقهچه (بر حسب گرم) اندازهگیری شدند. یافتهها: میانگین صفات، با افزایش سطح تنش، کاهش یافت. نتایج جدول تجزیه واریانس نشان داد که بین لاینها و سطوح تنش خشکی برهمکنش در سطح معنیدار یک درصد وجود داشت. بنابراین تجزیه برشی فیزیکی در هر سطح تنش برای مقایسه ارقام انجام شد. واکنش لاین ها از نظر صفات مختلف، در برابر سطوح مختلف پتانسیل اسمزی، از نوع برهمکنش ترتیبی بود. با افزایش سطح تنش خشکی، درصد و سرعت جوانه زنی، سرعت رشد ریشه چه و ساقه چه و طول گیاهچه کاهش یافت. در مجموع کل آزمایش، لاینهای شماره 3 و 4 دارای بالاترین درصد جوانهزنی (86/58) و سرعت جوانه زنی (60/3 بذر در روز)، سرعت رشد ریشه چه ( 85/0سانتیمتر در روز) و ساقه چه (70/0 سانتیمتر در روز)، و طول ریشه چه (83/8 سانت