حمیدرضا پیغمبری

منطقه ی خلیج فارس از دوران قدیم در بسیاری از حوادث تاریخی نقش داشته است. این آبراه همانند پلی برای تبادل فرهنگ و مذهب و تجارت بوده است. با گسترش اسلام در منطقه خلیج فارس، این منطقه صحنه-ی کشمش و ستیزهای مذهبی بسیار شد. در پایان نامه حاضر به بررسی ادیان و مذاهبی که در منطقه خلیج فارس حضور پیدا کردند می پردازیم. بیشتر مطالب مورد استفاده این پایان نامه از منابع تاریخی و جغرافیایی سده نخستین اسلامی جمع آوری شده که نشاندهنده پراکندگی انواع ادیان و مذاهب در منطقه هستند. لذا پرسش اصلی این پایان نامه این بوده است که علت حضور ادیان و مذاهب مختلف در منطقه ی خلیج فارس در سده های نخستین اسلامی چیست؟ این پژوهش تاریخی به روش توصیفی-تحلیلی و با شیوه ی مطالعه ی کتابخانه ای انجام شده است. بحث توزیع فضایی مذاهب و بستر و زمینه های جغرافیایی آن نشان دهنده ی میزان اهمیت محیط در جذب نحله ها فرقه ها می باشد. به گونه ای که بجز زردشتیانی که از قدیم در سواحل و جزایر شمالی خلیج فارس سکونت داشتند و یهودیان و مسیحیانی که به دلایل بازرگانی جذب منطقه شده بودند، اکثر مسلمانان از فرقه هایی بودند که دولت مرکزی آنان را طرد کرده بود. از این فرقه ها مخصوصا می توان از قرامطه و اباضیه نام برد. چنین به نظر می رسد که جزایر و کرانه های خلیج فارس به دلیل دور بودن یا سختی دسترسی به آنها از مرکز خلافت و همچنین شرایط مناسب برای دفاع از خود مورد توجه بسیاری از داعیان مذاهب مختلف قرار گرفته است.