حسین سلیمی

تشبیه یکی از اساسی ترین و تأثیرگذارترین عنصر صور خیال است که از آن صورت خیال های دیگری مانند استعاره، کنایه، مجاز و تشخیص نشاءت می گیرد. این عنصر در تصویرگری و تصویرپردازی صورت های ذهنی نقش ارزشمندی دارد. محمدکاظمی نیز شاعر تصویرگرا و تصویر آفرین است که به مدد این عنصر برای خلق تصویرهای بکر و خیال انگیز و تفکرانگیر به شکل های مختلف بهره گرفته است. این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی انجام شده است؛ یعنی تشبیهات اشعار وی از جهت های مختلف چون: عناصر تشبیه، تشبیه به اعتبار ادات، به اعتبار وجه شبه، مفرد و مرکب بودن طرفین، محسوس و معقول بودن طرفین و وحدت یا تعدد طرفین، موردبررسی قرارگرفته و در پایان هر بخش، جدول و نمودار نیز ترسیم گردیده است. این پژوهش نشان می دهد که کاظمی از عناصر تشبیه، گرایش بیش تری به مفاهیم انتزاعی و عناصر طبیعی داشته درحالی که ازلحاظ مشبه به، بیش تر تشبیهات وی عقلی اند. گاه مفاهیم مجرد و انتزاعی را با یاری عناصر طبیعی و ملموس گاه پدیده های طبیعی را به مدد تشبیه با عمق بخشی به تصویر کشیده است. ضمن این که به اعتبار ادات ، بیش تر تشبیهات کاظمی مجمل و مؤکد هستند ازلحاظ تعدد طرفین به تشبیهات مفرد به مفرد و به اعتبار حسی و عقلی، به تشبیهات حسی به عقلی، حسی به حسی و ازنظر تعدد طرفین به تشبیهات جمع گرایش بیشتری دارد. تشبیهات بلیغ به شکل اضافه تشبیهی در تشبیهاتش وجود دارد این امر در گسترش قلمرو تشبیهات کاظمی نقش خوبی دارند.