سیدسجاد جعفری

یکی از روش های نظام مند جهت شناسایی الگوی روابط علی میان مجموعه ای از شاخص های متعدد و متنوع تحلیل ساختاری است. با وجود اینکه شخصیت امام محمد باقر(ع) نزد دانشمندان اسلام شخصیت یگانه ای است، ولی بسیاری از آموزه های امام از جمله تحلیل ساختاری نامه های آن حضرت بدون تحلیل باقی مانده است، به همین جهت پژوهش حاضر با هدف بررسی تحلیل ساختار نامه های امام نگاشته شده است، روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و با توجه به منابع کتابخانه صورت گرفته است. بررسی این نامه ها از دو منظر ساختار بیرونی؛ مانند یعنی تعداد نامه، مقصدنامه، سیستم انتقال... و ساختار درونی از جمله؛ شروع و مقدمه آن، یادکرد از مخاطب، حجم متن نامه...صورت پذیرفته است. نتایج تحقیق نشان داده است که از امام 19 نامه به جای مانده است که از نظر ساختاربیرونی شکل و ساخت نامه ها حاکی از بهره بردن امام از شیوه متعارف و معمول آن زمان در نامه نگاری است. در ساختار درونی نیز عواملی تاثیر داشته است، از جمله اینکه به دلیل غیر رسمی بودن عمده نامه های امام (علیه السلام) تعبیر «من ... الی ...» که در آن زمان نامه های رسمی با آن آغاز می شده در نامه های امام (علیه السلام) وجود ندارد. همچنین به دلیل اینکه بسیاری از نامه های امام (علیه السلام) پاسخ به سؤال بوده است و به حالت توقیع در ذیل نامه ارسال شده نگاشته شده فاقد مقدمات متعارف بوده است.