محمدامیر کاکی زاده

خوانایی، کیفیتی از محیط است که به فضای شهری وضوح بخشیده و سبب می گردد که سیمای شهر بهتر به ذهن سپرده شود. صاحب نظران بسیاری در ارتباط با خوانایی تئوری هایی را مطرح نموده اند؛ یکی از این صاحب نظران کوین لینچ است. دیدگاه لینچ، در ارتباط با کیفیت، نمایانی از کامل ترین نظریات است و سایر نظریات ادامه دهنده ی این نظریه می باشند. لینچ معتقد بود که خوانایی شهری متأثر از عناصر پنج گانه می باشد؛ او این عناصر را به راه، لبه، محله، گره و نشانه تقسیم بندی نمود. زمانی که این عناصر در هم نشینی و تعامل صحیح با یکدیگر قرار گیرند، یک نقشه ی شناختی در ذهن افراد ایجاد و در نتیجه خوانایی در شهر محقق می گردد. در واقع هنگام قرارگیری در محیطِ خوانا، تصویر ذهنی افراد در قالب نقشه های شناختی از محیط، به سهولت شکل می گیرد و بر این اساس، افراد به هنگام حرکت درفضا، به آسانی مسیریابی نموده و حس سردرگمی نخواهند داشت. چگونگی شکل گیری تصویرذهنی و در ادامه، فرآیند شکل گیری نقشه ی شناختی، به نسبت ادراک افراد از فضا، متفاوت است. مقاله ی حاضر با هدف بررسی خوانایی، با تأکید بر عوامل سیمای شهر کوین لینچ، در بافت تاریخی شهر بوشهر تدوین گردیده است و به دنبال پاسخ این پرسش است که آیا این بافت، از دیدگاه عناصر سیمای شهر کوین لینچ، خوانایی دارد؟ این مقاله با روش توصیفی تحلیلی به بررسی این موضوع پرداخته است؛ روش مقاله، برای جمع آوری مبانی نظری، اسنادی و کتابخانه ای است و از روش مشاهده ی مستقیم و میدانی و تکنیک نقشه ی شناختی برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که بافت تاریخی شهر بوشهر، با هم نشینی، ارتباط و تعاملی که بین عوامل سیمای شهر خود (راه ها، لبه ها، محله ها، گره ها و نشانه ها) ایجاد نموده است؛ منجربه شکل گیری و درک یک نقشه ی شناختی در ذهن شهروندان گردیده و از همین روی می توان این بافت را بافتی خوانا تلقی نمود.