خداداد بحری

توز یکی از شهرهای باستانی جنوب ایران است که در عهد ساسانی و مدتی پس از آن روفق فراوان داشت. بر اساس برخی اسناد تاریخی، این شهر در بخش جنوبی فارس و در استان بوشهر کنونی قرار داشته است. علمایی چند از این دیار برخاسته اند که از سرآمدان روزگار خود بوده اند از آن جمله است، ابو محمد عبدالله بن محمد توزی که در لغت و نحو از اساتید زمان خویش بوده است. نگارنده در این پژوهش در پی آن است که ابتدا به معرفی این دانشمند بپردازد سپس جایگاه علمی و نقش وی را در میان علما نشان دهد. با توجه به اینکه از توزی جز کتاب بیست صفحه ای «الأضداد» اثر دیگری باقی نمانده، نگارنده آراء و اندیشه ها و منزلت علمی وی را بر اساس نقل قول ها و روایت هایی که در کتب مختلف باقی مانده نشان خواهد داد. روشی که نویسنده در این تحقیق به کار گرفته است روش توصیفی و تحلیلی است. از نتایج تحقیق آن است که توزی از برجستگان طبقه هفتم نحویان به شمار می آید و در میان عالمان عصر خویش از جایگاه رفیعی برخوردار بوده تا جایی که بسیاری از علمای پس از وی برای اثبات مدعای خود به اقوال این عالم استناد می کرده اند. علاوه بر این، وی در میان راویان ادب شخصی قابل اعتماد است تا آنجا که برخی به وی لقب صدوق داده اند. این پژوهش همچنین اشاره دارد به اینکه روایات فراوان توزی موجب انتقال علوم علمای پیشین به نسل بعد از او شده است.