خداداد بحری

پژوهش پیش رو تلاشی است در راستای بررسی اسلوب استفهام در دیوان "الأعمال الشعریة الکاملة 3" سمیح القاسم که بر اساس روش توصیفی-تحلیلی، و با اتکاء به روش آمارگیری، اسلوب استفهام را در دیوان شاعر مورد بررسی قرار می گیرد، با این هدف که ساختارهای ترکیبی به کار رفته برای تمامی ادوات استفهام توضیح داده شود. در این جستار، پژوهشگر در ابتدا به معرفی سمیح القاسم شاعر بزرگ مقاومت فلسطین، و سپس به مفاهیم لغوی و اصطلاحی اسـلوب استفهام، و هم چنین معرفی ادوات استفهام و دلالت های معنایی ادوات استفهام پرداخته است، و پس از بررسی ادوات استفهام در این دیوان، میزان ارتباط آن ها را با ساختارهای زبانی مورد واکاوی قرار داده است تا بر اساس بررسی های همه جانبه روشن شود، سمیح القـــــــــــــاسم که یکی از ضلع های سه گانه شعر مقاومت فلسطین به شمار می رود تا چه حد از اسلوب استفهام سود جسته است، ومیزان پایبندی وی به اصــــــول و قواعد نحوی و بلاغی، در زمینه استفاده از جمله-های استفهــــامی، چه اندازه بوده است. استفهام که یکی از پر تکـــــــرار ترین اسلوب های طلبی محسوب می شود در دیوان سمیح القاسم از بسآمد بالایی برخوردار است. جمله های استفهامی به کار رفته در دیوان شاعر از لحاظ ساختارهای ترکیبی، و همچنین از لحاظ معانی بلاغی و غیر حقیقی از تنوع بسیار بالایی برخوردار است؛ در واقع، سمیح القاسم با به کارگیری ادوات استفهام در چارچوب ترکیب ها وساختارهای مختلف و با هماهنگی اسلوب استفهام با دیگر اسلوب های به کار رفته در جمله و همچنین با فضاسازی معنایی ایجاد شده توسط ساختارهای ترکیبی، توانسته است دلالت ها و معانی بلاغی ادوات استفهامی را به خوبی بیان سازد، تا در نهایت هیجانات و احساسات درونی خود را نسبت به قضیه ی فلسطین به خوبی منعکس کند و مخاطب از این طریق بتواند با شاعر و مردم فلسطین احساس هم ذات پنداری کند، و به جایگاهی شایسته در ادبیات مقاومت دست یابد. از آنجایی که شاعر با بهره گرفتن از اسلوب استفهام توانست احساسات درونی خود، ازجمله: نفی، و تعجب، و تمنی، و توبیخ، و تعظیم، و تحقیر، و تذکیر، و استبعاد، و تشویق، و تکثیر، و انکار، و تحضیض را به خوبی منتقل کند؛ وی به خوبی توانسته است شور و حماسه ای در جنبش مقاومتی بیافریند.