خداداد بحری

بررسی رابطۀ همنشینی و جانشینی واژۀ «ویل» در ادبیات جاهلی و صدراسلام (تا سال61 هجری) چکیده دانش معناشناسی یکی از مهم ترین مباحث در تحلیل واژه ها و تفسیر آیات کلام الهی و همچنین احادیث و روایات است و علم معناشناسی امروزه مورد توجه ادب پژوهان واقع شده، که این روزها تأثیر بسزایی بر روابط همنشینی و جانشینی گذاشته است. واژۀ "ویل" یکی از پرکاربردترین واژگان قرآنی محسوب می شود تحقیق پیشرو به بررسی کلمۀ ویل و مشتقات آن در ادبیات جاهلی و صدراسلام می پردازد. در لغت عرب برای درد و رنج و اندوه فراوان که ملزم یک عمل شر و اندوهناک با توجه به فزونی معنای آن در ادبیات، عذاب و عواقب شدیدی.. که زمینۀ ساز هلاکت است، اشاره می کند. در محور جانشینی نیز با واژگان چون ویح، ویحک، ویلُمِّه، لعن، قتل، ادحاض، تبت دارای مترادف نسبی است که هر کدام به نوعی، هلاکت و عذاب هولناک را نشان می دهند. هدف از پژوهش حاضر بررسی واژۀ "ویل" با روش توصیفی ـ تحلیلی، مطالعات واژه شناسانه و تحلیل به روش همنشینی و جانشینی واژه ها است که پس از انتخاب واژه محوری ویل و مشتقات آن در ادبیات جاهلی و صدر اسلام به مفهوم و مخاطبین آن پرداخته شده است. مطالعۀ توصیفی نشان می دهد که واژۀ «ویل» در کاربرد وحیانی، بر محور جانشینی با واژگانی مانند: «ویح»، «ادحاض»، «لعن» و.. دارای هم معنایی نسبی است و در محور همنشینی با واژگانی چون؛ فلم یهله، غضبان، العُداة غدوةً، أودَی، هلاّ، عطفت ..کاملاً تحت تأثیر کلمات و اوصاف مجاورش قرار گرفته است. کلید واژه ها: ویل، رابطۀ همنشینی، رابطۀ جانشینی، ادبیات جاهلی، ادبیات اسلام