خداداد بحری

مکتب رمانتیسم از معروف ترین مکاتب ادبی معاصر است که بر آثار شاعران و نویسندگان کشورهای مختلف جهان تأثیر فراوانی داشته است. بارزترین ویژگی های این مکتب ادبی عبارت اند از: تعبیر صادقانه از عواطف شخصی و احساساتی که در ضمیر انسان خطور می کند؛ ذاتی بودن یا فردگرایی؛ همدلی و یگانگی با طبیعت؛ توجه فراوان به مناظر، به خصوص مناظر بکر و وحشی؛ پایبندی به خیال و تصورات؛ تعبیر با استفاده از رمزهای جدید و الهام بخش؛ رهایی از وزن و قافیه در حد متعادل؛ بازگشت به آغاز و دوران کودکی؛ حسرت بر ایام گذشته؛ رؤیا، عشق، نومیدی، مرگ اندیشی و... . این مکتب هرچند نوظهور است؛ اما به نظر می رسد بتوان مضامین مورد تأکید آن را در شعر دوره های ادبی پیش از آن نیز یافت. نویسنده در این مقاله قصد دارد با بررسی غزل های ابن زیدون که از برجسته ترین شاعران اندلس است، به این پرسش ها پاسخ گوید: کدام یک از مضامینی که امروزه مضامین رمانتیک خوانده می شوند، در غزل های ابن زیدون وجود دارد؟ تصویرهایی که شاعر برای بیان این مضامین ابداع کرده است، تا چه میزان به ویژگی های تصویر پردازی های مکتب رمانتیسم نزدیک است؟ روش نویسنده برای پاسخ به این پرسش ها، روش توصیفی-تحلیلی است. نتایج تحقیق نشان می دهد که هرچند مکتب رمانتیسم، مکتبی جدید است؛ اما این مضامین را می توان از مصادیق مضامین رمانتیک در شعر ابن زیدون دانست: اندوه فردی ناشی از عشق بدفرجام به ولادۀ دختر مستکفی که علاوه بر رسیدن به هجران، سبب به زندان افتادن وی شد؛ اشتیاق به وطن که گاه در اشعار، آمیخته به یاد محبوب و گاه در اشعار مستقلِ نمودار شده است؛ بازگشت به دوران گذشته، به خصوص دورانی که خوشی های شاعر در آن رقم خورده است. این پژوهش همچنین نشان می دهد که تصویر پردازی های شاعر، به ویژه توصیف های او، در محور عمودی شعر از انسجام کمی برخوردار است؛ اما وی در بسیاری موارد، برای بیان اغراض و احساسات درونی خویش، زبان استعاری را که از ویژگی های شعر رمانتیک است، برگزیده است.