علی اکبر کیانی

بطور تاریخی قرابت جغرافیائی کشورها بسترساز تعامل سازنده یا رقابت آمیز بر سر منافع مشترک یا چالش زا بوده است. مرزها و ویژگی های برساخته آن در شکل دهی به مناسبات نقش برجسته ای داشته اند. در این میان برخی شاخص ها به ایجاد بستر تعامل و همکاری کمک کرده اند و برخی دیگر روابط را بسمت تعارض و بحران پیش می برند. ویژگی های منحصر به فرد هویتی، تجربیات انباشته تاریخی، علائق اقتصادی، منابع اشتراکی، رقابت قدرت ها و فضای بین الملل و امثالهم از این شاخص های قابل ذکرند. درخصوص روابط ایران با جهان عرب خود که از سینوس فارس آغاز می شود، مجموعه ای از این عوامل به همگرائی و واگرائی دامن می زنند. نکته قابل تامل آن است که در پهنه جهان عرب که از تنگه هرمز تا تنگه جبل الطارق مشتمل بر 22 کشور جهان عرب اند همواره سیاست ایشان متاثر از نوع رابطه ایران با 7 کشور حوزه خلیج فارس بوده است. این مهم که جهان عرب علی رغم یک پارچگی بیرونی دارای روابط پیچیده درونی هستند، رابطه هر کشوری خارج از این حوزه فرهنگی را با آنها شرطی می نماید. بدین لحاظ همکاری یا رقابت ایران با همسایگانی جنوبی عملا چارچوب روابط آن را با کل خانواده عربی متاثر می سازد. استخراج الگوی رفتاری جهان عرب با ایران با متغیر میانه ی کشورهای حوزه خلیج فارس در ترسیم آینده روابط و تامین منافع ملی اقتصادی-امنیتی ضرورتی اجتناب ناپذیر است. در این پژوهش با مطالعه کتابخانه ای و ارزیابی منابع برخط موجود به استخراج این الگوی رفتاری با رویکردی توصیفی تحلیلی پرداخته می شود.