محمدجواد پورعابد

موسیقی را یکی از عناصر سازنده ی شعر می دانند که کلام را برجسته می سازد و سبب تمایز زبان نظم از نثر می شود. از طرفی شعر عربی پس از عبور از فراز و نشیب های مختلف و تأثیرپذیری از ادبیات سایر ملل از سبک سنتی خود یعنی پایبندی به وزن و قافیه خارج شد و به شکل گسترده ای و بامهارت بسیار بالایی از موسیقی درونی بهره برد. رشاء عمران شاعر و نویسنده سوری (1964 م) در طرطوس به دنیا آمد. او یکی از شاعرانی است که به سرودن اشعاری با وزن و موسیقی درونی روی آورده است و هفت مجموعه ی شعری دارد که به واسطۀ آن ها به شهرت رسید. یکی از آثار وی «معطف أحمر فارغ» (2009 م) نام دارد که در اینجا به بیان ویژگی های موسیقی درونی در این دیوان می پردازیم. در فصل اول پس از نگاه مختصری به زندگی شاعر و آثار او، به معرفی زادگاه شاعر (سوریه)، اوضاع فرهنگی اجتماعی، شعر و ادبیات این کشور پرداخته شده است. فصل دوم به تعریف شعر، بررسی پیشینه ی آن و معرفی انواع موسیقی پرداخته و موارد موسیقی درونی را موردبررسی قرار داده است. فصل سوم نیز موارد موسیقی درونی در دیوان شاعر را مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. این پژوهش سعی دارد با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به بررسی دلالت های موسیقی درونی در شعر رشاء عمران بپردازد چراکه این بخش از موسیقی بسامد گسترده ای در شعر وی دارد از آن جمله که سطوح مختلف تکرار ارتباط تنگاتنگی با دلالت های شعری او دارد و شاعر در راستای ایجاد توازن و تناسب در میان کارکردهای لفظی و معنایی از موسیقی تکرار و همچنین محسنات بدیعی چون جناس، تصریع و تضاد در سطوح مختلف استفاده کرده است. این دلالت ها ارتباطی ناگسستنی بامعنا و فضای کلی شعر دارد و منبع برانگیختن عواطف و احساسات مخاطبان است. شاعر با استفاده از جلوه های مختلف موسیقی درونی علاوه بر ابراز احساسات درونی خود همراه با دلالت های معنایی و عاطفی در جان ودل مخاطب تأثیر می گذارد. ساختار موسیقی درونی در دیوان رشا عمران، عنصری اساسی و تعیین کننده در زیبایی و عمق اشعار اوست. این ساختار، با ایجاد هماهنگی و ریتم، به شعر جان بخشیده و آن را به اثری ماندگار تبدیل کرده است. پژوهش حاضر نشان داد که رشا عمران با تسلط بر عناصر موسیقیایی و استفاده خلاقانه از آن ها، توانسته است به جایگاهی والا در عرصه شعر معاصر دست یابد.