محمود نفیسی بهابادی

خیار دریایی، یکی از مهم ترین انواع خارپوستان، متعلق به رده خیارسانان می باشد. برخی از فعالیت های بیولوژیکی شناخته شد ه آن ها شامل اثرات ضد سرطانی، ضد انعقاد، ضد فشار خون، ضد التهاب، ضد میکروبی، آنتی اکسیدانی، ضد تصلب شرائین، ضد توموری و تسریع در بهبود زخم می باشد. حضور ترکیباتی چون ساپونین ها، کندرویتین سولفات، گلوکزآمینوگلیکان، پلی ساکاریدهای سولفاته، گلیکوپروتئین، گلیکواسفنگولیپیدها و اسید های چرب ضروری، منشاء وجود چنین خواص زیستی در آن ها است. ساپونین ها که به منظور سازگاری با شرایط محیطی تولید می گردند؛ به عنوان متابولیت های ثانویه عمده این خانواده شناخته می شوند. این ترکیبات فعال دارای خواص زیستی متفاوتی نظیر همولیزکنندگی، ضدتوموری، ضد التهابی، ضد باکتری، ضد ویروسی، ایکتیوتوکسیکی، سیتواستاتیکی، آنتی آنژیونیکی، آنتی نئوپلاستی و کاهندگی اسیداوریک می باشند. خیار دریایی، دارای ارزش اقتصادی بالایی بوده و از قدیم در شرق آسیا، به صورت سنتی، برای معالجه ضعف، ناتوانی جنسی، ناتوانی در اثر پیری، یبوست ناشی از خشکی روده و بی اختیاری ادراری، آسم، فشارخون بالا، روماتیسم و آنمی استفاده می گردیده است. توکسین های به دست آمده از خیار دریایی، دارای خواص ضد ویروسی، ضد تومور، ضدسرطان و ضد بارداری هستند. بر اساس تحقیقات موجود، عصاره آبی و ترکیباتی با وزن مولکولی بالا از خیارهای دریایی، ممکن است از طریق القاء آپوپتوزیس، باعث مهار فعالیت توموری گردند. خیار دریایی به دلیل درصد بالای پروتئین و عدم کلسترول، در زمره مواد غذایی نیروبخش قرار می گیرد. به دلیل وجود گونه های مختلف خیار دریایی در خلیج فارس و دریای عمان، شناسایی ترکیبات موجود و بررسی خواص زیستی در گونه های این جانداران دریایی، در این مناطق، به دانش پژوهان پیشنهاد می گردد.