محمد رضایی

سابقه تحریم های اقتصادی ایران نشان می دهد در سال های پس از انقلاب اسلامی کشورهای غربی همواره برای محدود ساختن روابط مالی و تجاری ایران با دیگر کشورها تلاش کرده اند. تحریم های اقتصادی در کنار آثار منفی زمینه را برای پیدایش برخی آثار مثبت مانند خودکفایی و خود باروری از طریق اصلاح الگوی مصرف، حمایت از کار و سرمایه ملی و ارتقاء سطح بهره وری فراهم می آورد. بهره وری راهبردی می باشد که در سال های اخیر به دلیل تشدید تحریم ها مورد توجه مسئولان و سیاستگذاران اقتصادی قرار گرفته است. به همین منظور در این مطالعه به بررسی تغییرات بهره وری کل عوامل تولید در صنایع منتخب انرژی بر ایران در شرایط تحریم های اقتصادی با اقتباس از مدل تحلیل فراگیر داده ها (DEA) و شاخص مالم کوییست در بازه 1358 تا 1390 پرداخته ایم. زیرا میزان وابستگی هر بخش اقتصادی به سایر کشورها مهم ترین مؤلفه در تعیین میزان آسیب پذیری آن بخش در شرایط تحریم است. نتایج حاکی از آن است که تحریم ها با درجات متفاوت بر بهره وری و کارایی صنایع مختلف اثرگذارند. در دوره مورد مطالعه صنعت کانی های غیرفلزی بهترین و صنعت منسوجات بدترین عملکرد را از لحاظ بهره وری و کارایی داشته اند. هم چنین بر اساس نتایج به دست آمده تغییرات بهره وری در هر سه صنعت بیشتر تحت تأثیر تغییرات تکنولوژی است. این مسئله در بخش صنعت فلزات اساسی که در اکثر سال ها دارای کارایی نسبی یک می باشد، مشهودتر است.