محمدرضا قلی زاده

پایان نامه حاضر راهبردهاومقایسه ای تحلیلی از فعالیت اطلاعاتی امنیتی آلمانی ها طی دو جنگ بین الملل اول و دوم در ایران ، کوشیده است تا راهبردها ، طرح ها و عملیات های عوامل اطلاعاتی – جاسوسی و ماموران و کارگزاران سیاسی دولت آلمان در ایران را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد و علل شکست و ناکامی آلمان ها در جبهه های شرقی بویژه در جنوب ایران در دو جنگ اول و دوم مورد شناسایی قرار دهد. براساس یافته های این تحقیق در هر دو جنگ اول و دوم آلمان ها با جلب احساسات و عواطف قشرهایی از مردم بسوی خود ، از طریق تکیه بر عناصر و نیروهای مذهبی، جریانات ملی گرا و آزادی خواه و میهن پرستان و بهره گیری از قدرت و نفوذ خوانین و جنگاوری و دلاوری ایلات و عشایر، سعی نمودند آنها را علیه نیروهای اشغالگر و قدرت های استعمارگر روس و انگلیس بشورانند، اما به علل مختلف در هر دو جنگ نا کام ماندند و نتایج دلخواه را بدست نیاورند. عمده ترین علل عبارتند از : دوری و بعد مسافت جغرافیایی میان آلمان و جبهه های شرقی مانند ایران و هند از یک سو و عقب ماندگی تاریخی ناشی از کم کاری در تلاش های سیاسی در دوره های پیشین، آلمان ها را نسبت به رقبای پیشتازشان همچون انگلیس و روس در ایران و هند در موضع ضعیف تر قرارداده بود. بعد مسافت و شرایط و موقعیت آلمان همچنین موجب شد، که عوامل آلمانی در هر دو جنگ ارتباطتشان به لحاظ ارتباطاتی، لجستیکی و پشتیبانی با عقبه قطع گردد و به تدریج در انزوا و فشار و محاصره قرار گیرند. به عنوان دو قدرت اصلی که آلمان در جنگ جهانی اول با آنها در گیر بود، انگلستان و روسیه هر دو از مزیت و برتری مطلق و یا نسبی در حوزه های مختلفی مانند نفوذ فراوان در درون دولت ، در اختیار داشتن اهرم های فشار بر دولتمردان ایران ، در کنترل داشتن کامل ابزارهای ارتباطی موثر مانند تلگراف، در اختیار داشتن منابع تامین مالی و شبکه ی بانکی منسجم و در کنترل داشتن حق انتشار اسکناس و سلطه بر منابع و راه آب ها و راه آهن و چاه های نفت و غیرو برخوردار بود، اما آلمان ها هیچ یک از این موارد را در اختیار نداشتند