محمدرضا قلی زاده

مهاجرت علمای شیعه از سرزمین هایی مانند جبل عامل، بحرین، عراق و یمن به ایران، و نقش آنان درترویج تشیع در میان ایرانیان ازجمله موضوع هایی است که در دهه های اخیر مورد توجه و استقبال پژوهشگران قرار گرفته است. گرچه بعضی محققان در اهمیت و میزان این تأثیرگذاری اظهار تردید کرده اند، ولی باید گفت که بیشتر آنان، نقش مهاجرت را در این دگرگونی مذهبی بسیار مهم، تأثیرگذار و تعیین کننده دانسته و چندین کتاب، رساله و مقاله در این موضوع نگاشته اند. اما به نظر می رسد در مطالعاتی ازاین دست دو کاستی وجود دارد: نخست اینکه می توان گفت همه ی کتاب ها، رساله ها و مقاله هایی که به موضوع علما ی مهاجرو تأثیر آن بر تشیع ایرانیان پرداخته اند، مهاجرت علمای جبل عاملی را موردبررسی قرار داده اند و ما هیچ اثر مستقلی نداریم که جریان های دیگر مهاجرت، ازجمله مهاجرت علمای بحرینی را موردبررسی قرار داده باشد. دیگر این که از بررسی آثاری که در زمینه های یادشده به نگارش درآمده اند چنین پیداست، که این نویسندگان پدیده ی مهاجرت علما و تأثیرگذاری آن را محدود به دوره ی صفویه می دانند. این در حالی است که جریان تأثیرگذار مهاجرت علما در دوره ی پسا صفویه همچنان ادامه داشته است. این پژوهش با طرح این پرسش که علمای بحرینی چه نقشی درگسترش تشیع درمیان مردم ایران داشته اند؟ برآن است تا به روش توصیفی –تحلیلی، این موضوع را در محدوده ی زمانی یاد شده بررسی کند. یافته پژوهش نشان می دهد که علمای بحرینی با حضور در ایران، از طریق رونق دادن به مدارس دینی، تدریس و تربیت شاگردان، تألیف کتاب و رساله در مبانی مذهبی، برپایی نماز جمعه و جماعت و دیگر کنش های فرهنگی و تبلیغی، نقش مهمی در گسترش تشیع در ایران، به ویژه درنواحی جنوبی داشته اند.