مهدی سلطانی

طیف سنجی پرتوهای گاما، روشی کاربردی و مفید برای اندازه گیری اکتیویته است. تفکیک پذیری بالای طیف های آشکارسازهای گامای ژرمانیوم به طور معمول در زمینه های مختلف صنعت و پژوهش وارد شده است و می توان آنالیزهای کمی و کیفی مواد رادیواکتیو را با استفاده از آن انجام داد. هر آشکارساز اسپکترومتری گاما به دو نوع کالیبراسیون نیاز دارد، کالیبراسیون انرژی و بازده. کالیبراسیون انرژی یک بار برای هر دستگاه انجام می شود و به نوع نمونه و چشمه بستگی ندارد، ولی کالیبراسیون بازده که برای آنالیز کمی نمونه ها مورد نیاز است، برای هر نمونه یا چشمه منحصر بفرد می باشد. درصورتی که هر تغییر شیمیایی یا فیزیکی در نمونه اعم از چگالی، ارتفاع، ژئومتری و... ایجاد شود، این کالیبراسیون باید تغییر کند و کالیبره راندمان مناسب انجام شود. یک تکنیک کلی برای همه ی آنالیزهای کمی به این گونه است که برای انجام آنالیز کمی طیف های گاما به نمونه های استانداردی برای رسم نمودار کالیبراسیون راندمان بصورت تجربی و به دقیق ترین حالت نیاز است. با این اوصاف، این کار می تواند دشوار باشد اگر حالات مختلفی وجود داشته باشد. نمونه های استاندارد در حالت کلی یا گران قیمتند یا حتی به دلیل ترکیب بعضی نمونه ها غیرقابل دسترسند. همچنین بسیاری از نمونه های استاندارد به دلیل نیمه عمر کوتاه بسیاری از رادیونوکلیدها، احتیاج به تمدید شدن دارند. همچنین دشواری دیگری که در ترسیم نمودار کالیبراسیون راندمان با استفاده از نمونه های استاندارد وجود دارد این است که برای در نظر گرفتن خودجذبی باید چگالی و ترکیب نمونه استاندارد شناخته شده باشد، بنابراین ترکیب و چگالی نمونه آنالیزشده باید شناخته شده باشد که همیشه ممکن نیست.برای رفع این مشکل امروزه کدهای محاسباتی متعددی بصورت تجربی وجود دارد. یکی از دقیق ترین و قابل اطمینان ترین نرم افزارهای محاسبه راندمان، کد ANGLE می باشد. این نرم افزار بسیار دقیق، سریع و قابل اطمینان می باشد. همچنین اطلاعات ورودی آن هم بسیار محدود است. دراین پایان نامه تاثیر چند عامل را بر نمودار کالیبراسیون راندمان در یک آشکارساز HPGe مورد بررسی قرار داده ایم. نتایج حاصل از کار نشان می دهد که هرپارامتر یک حد تغییرات خاص دارد که اگر تغییرات آن پارامتر درآن حدود باشد آنگاه میتوان که از نمودارهای کالیبراسیون یکسان استفاده کرد.