سیدناصر جابری

تا پیش از ظهور فرمالیسم روسی و این انگارۀ فرمالیستی که شعرْ برآیند رستاخیز واژگانی و هنجارگریزی در زبان است، آنچه شعر را از غیر آن بازمی شناسانْد «تصویر» (Image) بود. اگرچه همچنان تصویر ارزش خود را در آفرینش زبان شعری حفظ نموده است. زیرا رستاخیز واژگانی مدّ نظر فرمالیست ها نیز عمدتاً به تصویرسازی در ساحت زبان منجر می شود. از اینرو بابِ بررسی تصویرهای شاعرانه، چه در شعر کلاسیک و چه در شعر مدرن فارسی، همچنان گشوده است. در پژوهش پیش رو با استناد به منابع کتابخانه ای، به شیوۀ توصیفی - تحلیلی، تصویرسازی ها و تخیّلات شاعرانۀ حمید مصدّق (1377-1318)، یکی از شاعران نام آشنای معاصر، از چشم اندازهای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است تا دریچه ای به هنر شاعری مصدّق در پویاسازی و ایستاسازی تصویر متناسب با بافت موقعیّتی (Context of Situation)، به کارگیری قابلیّت رنگ ها در تصاویر از جهت القای مفاهیم موردنظر، تصویرسازی با محوریّت شخصیّت های اساطیری و تاریخی، تصویرسازی های کنایی و نهایتاً بهره برداری از زبان نمادین و استعاری برای بازتاب مسائل سیاسی - اجتماعی روز گشوده گردد. جهت گیری های نظری در این باره، عمدتاً تأثیرگرفته از نگرش محمّدرضا شفیعی کدکنی در کتاب «صور خیال در شعر فارسی» بوده است و از الگوهای ارائه شده توسّط محمود فتوحی در کتاب «سبک-شناسی: نظریه ها، رویکردها و روش ها» نیز یاری گرفته شده است. به عنوان برخی از دستاوردها، در پژوهش پیش رو نشان داده شده است که شعر حمید مصدّق چطور توانسته علاوه بر دلالت های غنایی و عاشقانه، دلالت های سیاسی - اجتماعی داشته باشد و به اندازۀ خود در گروه ادبیات متعهّد قرار بگیرد. نیز آنکه شاعر با کاربلدی، تصویرها، استعاره ها، رنگ ها، شخصیّت های اساطیری و تاریخی و ... را در راستای بیان دغدغه های خود در ارتباط با رویدادهای سیاسی - اجتماعی دهه های چهل و پنجاه، به خدمت گرفته است.